معرفت نفس و حشر صفحه 125

کمّی و کیفی معارف موجب اتمام و اکمال سعادت خواهد بود و من (مرحوم ملاصدرا) کسانی از مطّلعینِ این علوم را می شناسم که آن ها حقایقی را یافته اند که اندیشه های تزکیه شده از درک آن حقایق ناتوانند. فراموش نشود آنچه مطرح شد مربوط به قسمت نظری نفس بود و قسمت عملی آن بعداً شرح داده خواهد شد.

شقاوتی که در مقابل سعادت حقیقی است

همچنان که سعادت حقیقی برای هر نفسی ممکن نبود، شقاوت حقیقی نیز مربوط به هر نفسی نخواهد بود. نفوس افرادِ کُندذهن و کم همت که نه در بُعد عقل عملی همت بلند دارند و نه در بُعد عقل نظری، اگر شقاوت هم داشته باشند شقاوت آن ها شقاوت متوسط است، ولی نفوسی که استعداد پذیرش نور معرفت را داشته اند ولی از آن منحرف شده اند و قلوبشان را با رنگ رذیلت ها و معاصی و انجام اعمال حیوانی و حیله های شیطانی، محجوب نموده اند و برای آن ها این صفات شیطانی ملکه و منش شده است و شخصیت آن ها سفسطه و جدال و جهل و خیالات باطله گردیده و محبوس در زنجیره های دنیا و ظلمات شهوت شده ا ند، دعوت حق بر جانشان نخواهد رسید و در مورد آن ها فرمود «وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْری فَإِنَّ لَهُ مَعیشَهً ضَنْکاً وَ نَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیامَهِ أَعْمی * قَالَ رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنِی أَعْمَی وَقَدْ کُنتُ بَصِیرًا * قالَ کَذلِکَ أَتَتْکَ آیاتُنا فَنَسیتَها وَ کَذلِکَ الْیَوْمَ تُنْسی»(1) هرکس از یاد من روی گرداند برای او زندگانی سختی خواهد بود و روز قیامت در حالی محشور می شود که کور است، سؤال می کند ای پروردگارِ من چرا مرا کور محشور کردی درحالی که من چشم داشتم، خداوند می فرماید این چنین آیات ما برای تو آمد و تو آن ها را فراموش کردی و اینچنین امروز فراموش شوی. حقیقتاً این افراد پرده ای سخت از آنچه کسب کرده اند برای خود ساخته اند و گناهانشان هاله ای شده که احاطه شان کرده، این ها هستند که خداوند در موردشان فرمود «إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُواْ سَوَاءٌ عَلَیْهِمْ أَأَنذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنذِرْهُمْ لاَ یُؤْمِنُونَ»(2) برای این ها دیگر راهی برای خلاصی از آتش نمانده است،