معرفت نفس و حشر صفحه 128

کودکانِ عقل نیز نسبت به آنچه عقول بالغه که از علائق دنیای مادی خود را رها کرده اند، درک می کنند، محروم اند.

علت خالی ماندن بعضی نفوس از معقولات و محرومیت از سعادت اخروی

آن قوه ای که محل علوم و معارف بوده و لطیفه ای است مدبّرِ همه ی اعضاء و جوارح و حاکم همه ی قوا و مشاعر، نفس ناطقه است که به سبب خصوصیات ذاتی اش پذیرای همه ی علوم خواهد بود، همچون آینه ای که پذیرای هر صورتی است و اگر صُوَر علمیه در این آینه وجود و ظهور نیابد به سبب یکی از موانع پنجگانه است که بزرگان اندیشه به صورت زیر مطرح کرده اند.(1)

1- ضعیف بودن جوهر نفس قبل از آن که توانایی لازم را بیابد. مثل نفس کودک که به جهت ضعف هنوز علوم حقیقی در آن تجلی نکرده است و این حالت مثل آینه ای است که هنوز فلز آن را صیقل نداده اند(2) تا پذیرای صور گردد.

2- خراب شدن جوهر نفس به واسطه ی معاصی که مانع صفاء قلب و طهارت نفس و جلای آن می شود و به اندازه ای که این کدورات وجود دارند ظهور حق در نفس با مانع روبرو است، مثل زنگ زدن آینه، زیرا هر حرکتی و فعلی بر نفس تأثیر دارد و اگر آن فعل بر اساس حکومت قوه ی شهویه و یا غضبیه باشد به همان اندازه مانعی برای کمالی می شود که نفس استحقاق آن را داشته و اگر فعل و حرکت، عقلی باشد به همان اندازه در جهت کمال لازمه ی نفس مفید خواهد بود و هرگونه اشتغال به امور حیوانی نقطه ی سیاهی است بر صورت آینه ی جان و اگر این امور متراکم و کثیر گردید نفس فاسد شده و نسبت به آنچه برای آن خلق شده تغییر مسیر می دهد، مثل زنگ زدن آهنِ آینه که اصل آینه بودن را از بین می برد.