معرفت نفس و حشر صفحه 168

است بعد از مرگ در بین صورت ها و هیئت ها، که این حالت حد واسط بین مرگ و بعث می باشد، مثل جنین که هنوز قوایش شدت لازم را پیدا نکرده است انسان هم در قبر و برزخ مانند جنین در قوایی که هنوز آن قوا برای درک آخرت قدرت نیافته، محصور و مقبور است و چون قیام سر رسید انسان از این پوشش به سوی حضرت الهی انبعاث می یابد. حال اگر از قید تعلقات و شهوات واقعاً رهیده باشد شاد و مسرور است به همان صورتی که رسول خدا صلی الله علیه و آله در وصف چنین افرادی فرمودند: «مَنْ اَحَبَّ لِقَاء الله اَحَبَّ الله لِقَائَهُ»(1) هر کس با آزادی از تعلقات دنیایی طالب لقاء الهی باشد، خداوند نیز طالب لقاء اوست. و اگر آزاد از تعلقاتش نباشد دارای درد و الم و آزار و شکنجه است و از لقاء حق محروم می باشد آن طور که رسول خدا صلی الله علیه و آله در وصف آن حالت فرمودند: «مَنْ کَرَهَ لِقَاءَ الله کَرَهَ الله لِقَائَهُ» هر کس که به جهت تعلق به امور دنیایی طالب لقاء الهی نیست، خداوند نیز طالب لقاء او نمی باشد.

حشر

همچنان که گذشت انسان در این عالم یک نوعِ واحد است ولی در نشئه ی آخرت انواع متکثّری است که به حساب نیاید زیرا که انسان در آن دنیا صورت نفسانیه ای است که قابل صور اخرویه ی پراکنده می باشد، خداوند نفس را برحسب ملکات کسب شده که در آن روز به نفس می پوشاند، محشور می گرداند. همچنان که قرآن در وصف آن روز می فرماید: «یَوْمَ یُنْفَخُ فِی الصُّورِ فَتَأْتُونَ أَفْواجاً»(2) و این فوج ها همه مردم اند که برحسب اعمال و ملکات و عقایدشان به انواع مختلف برآمده اند. قومی را به صورت میهمان می پذیرد که قرآن در وصف آن ها می فرماید: «یَوْمَ نَحْشُرُ الْمُتَّقینَ إِلَی الرَّحْمنِ وَفْداً»(3) و گروهی را بر سبیل عذاب می آورند که قرآن در وصف آن ها می فرماید: «یَوْمَ یُحْشَرُ أَعْداءُ اللَّهِ إِلَی النَّارِ فَهُمْ یُوزَعُونَ »(4) یا

1- - بحار ج 6 ص 133 و نهج الفصاحه ص 741.
2- - روزی که در صور دمیده شود پس می آیند گروه هائی (سوره ی نبأ آیه ی 18).
3- - روزی که محشور می کنیم متقین را به سوی رحمن، در حال احترام (سوره ی مریم آیه ی 85).
4- - روزی که دشمنان خدا گرد آورده شوند به سوی آتش پس آنها بازداشت شدگانند (سوره ی فصلت، آیه ی 19).