معرفت نفس و حشر صفحه 192

طوری باشد که عقل بتواند در آن شک روا دارد بلکه این ها به جهت فاصله گرفتن با عقل و اندیشه نسبت به تحقق ساعت و قیامت به ناباوری افتاده اند.

نفخ در صور

خداوند فرمود: «وَ نُفِخَ فِی الصُّورِ»(1) و پیامبر صلی الله علیه و آله صور را به شاخی تشبیه کردند که اسرافیل به دهان می گیرد و یک طرف آن تنگ و طرف دیگر آن گشاد است و صورتی نورانی دارد و این که گفته اند: نفخه ی اول برای مرگ و نفخه ی بعد برای احیاء است، درست نیست زیرا از طریق حق تعالی جز حیات و روح افاضه نمی شود بلکه ایجاد حیات در نشئه ای عالی، ملازمِ موت در نشئه ی سافل است و با نفخه ی اوّل جسدها می میرند و روح ها زنده می گردند و با نفخه ی ثانی ارواح به قیام حق قائم می گردند نه به ذات خود - اساساً قیامت به همین معنی است که روح ها دیگر گرفتار بدن نیستند - و باید دانست موجودات کونی به صورت طبیعی خود قابل نورانی شدن به وسیله ارواح نیستند بلکه مانند زغالی هستند که استعداد اشتعال دارند و صور برزخیه در حکم استعدادی نهفته در هر صورتی است که با نفخه ی اول، صورت طبیعی زایل می شود، مثل زوال سیاهی و سردی از زغال. و صور برزخیه مستعد می شود برای قبول نورانیت به وسیله ی ارواح مثل استعداد زغال گرم و سرخ برای قبول اشتعال. وقتی اسرافیل - که ایجاد کننده ی ارواح در صُوَر است - دمیدنِ دوم را آغاز کرد اشیاء با روحی برتر که قائم به ذات حق است نورانی می شوند به طوری که قرآن در توصیف آن می فرماید «فَإِذا هُمْ قِیامٌ یَنْظُرُونَ»(2) پس در آن هنگام آن ها قیام اند، در حال نظارت.

محی الدین می گوید:

«نفخه، دو نفخه است، نفخه ای که آتش را خاموش می کند و نفخه ای که آتش را شعله ور می سازد. وقتی این صورت ها آماده شد فتیله ی استعدادشان آماده ی قبول ارواح می گردد مثل آمادگی هیزم خشک برای قبول آتش.