معرفت نفس و حشر صفحه 205

الْقَلِیلُ مِنَ الْعَمَلِ»(1)قلب خود را خالص کن که عمل کم تو را کافی است. بنده به اخلاص دست نمی یابد مگر به بزرگی نور و عمل پاک و عمل فربه نمی شود مگر به عظمت نور. بر این اساس شخصی از این امت سبقت گرفت از کسی که از امت های گذشته هزار سال عمر کرده باشد. در همین راستا روایت شده که چه خوب است خواب و غذا خوردن و افطار هوشیاران از بیداری شبانه و روزه داری روزانه ی احمقان. این است که هیچ عملی برتر از توحید نیست، و هیچ نجاتی نیست مگر به وسیله ی آن - که اعمال را از ضایع شدن می رهاند - و چه عقل ها و قلب هایی که در ساحل دریای توحید متوقف شده اند.» پایان سخن ابوطالب مکی.

و از آنچه گفته شد نتیجه می شود که وصول به عالم قرب و گذر از صراط به سوی او ممکن نیست مگر به علم توحید، و سایر علوم و اعمال را وزن و مقداری نیست مگر به جهت کمکی که از طریق علم توحید می شود.

بصیرتی کشفی

آگاه باش! همچنان که گفته اند: صراط مستقیم راهی است که تو به وسیله ی آن به بهشت می رسی و آن صراط، صورت هدایتی است که تو برای خود در زمانی که در این دنیا هستی از طریق اعمال قلبی و احوال خود ایجاد می کنی و چون پرده ها عقب رفت می یابی که نفس انسانِ سعید صورت صراط مستقیمِ خداوندی است و این صراط مراتب و منازلی دارد که اگر سالک به تدریج آن را طی کند به جوار رب خود واصل می گردد و داخل بهشت می شود، صراط مثل سایر امور اخروی - مثل بهشت و جهنم - از چشم ها و حواس غائب است و هنگامی که به وسیله ی موت پرده ها کنار رود و چشمِ قلب از موانع پاک گردد مشاهده می شود که چون پل کشیده شده ای است بر روی جهنم، ابتدای آن در محل تو و انتهایش دری از درهای بهشت است. هرکس آن را ببیند می شناسد و متوجه می شود ساخته و پرداخته ی خود او است. آگاه باش که هم اکنون آن صراط پلی است کشیده شده بر روی جهنمِ طبیعت تو که قرآن در