معرفت نفس و حشر صفحه 221

ب: آن هایی که بدون حساب وارد جهنم می شوند و گفته شده این ها نیز سه گروه اند.

1- گروهی که صحیفه ی اعمالشان از عمل صالح خالی است و لا محاله کفّار محض اند، که بدون حساب وارد جهنم می شوند.

2- افرادی که بعضی از خوبی ها از آن ها صادر شده ولی در حق این ها این سخن خداوند وارد شده که فرمود: «وَ حَبِطَ ما صَنَعُوا فیها وَ باطِلٌ ما کانُوا یَعْمَلُونَ»(1)تباه است آنچه ساختند و آنچه عمل می کردند باطل است. و یا فرمود: «وَ قَدِمْنا إِلی ما عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْناهُ هَباءً مَنْثُوراً»(2) آمدیم به طرف آنچه انجام دادند از هر عملی و آن را گردی پراکنده گرداندیم یعنی عمل آن ها به چیزی بدون ارزش تبدیل شد.

3- قومی هستند که در حقیقت باید از اهل حساب باشند از آن جهت که مخلوطی از اعمال صالح و اعمال سیئه دارند، ولی این ها دو قسم اند: یکی آن هایی که در حسابشان با دقتِ بسیار مناقشه می شود. زیرا که آن ها در دنیا خیلی حسابگر و اهل مناقشه بودند و با مردم با سخت گیری و با دقتِ بیش از انتظار برخورد می کردند و اهل گذشت و مسامحه نبودند، در آخرت با آن ها همین طور عمل می شود که در دنیا با خلایق عمل می کردند. - و به همین جهت بدون عفو با آن ها برخورد می شود و بدون حساب جهنمی می شوند - و قسم دوم از این قوم آن هایی هستند که از حسابِ بدِ خود در نگرانی و اضطراب و حیرت بودند، با این افراد در روز حساب مناقشه نمی شود و در محل عذاب متوقفشان نمی کنند، چگونه آن ها را عذاب کنند و در مقام عذاب متوقف شان نمایند که هرگز در دنیا اعمال بد و گناه آلود را تأیید نکردند هر چند وضع این ها آن طور نیست که بی حساب وارد آتش شوند.

در احوال عرصه ی آخرت

وقتی نور حق ظهور کرد و با مرتفع شدن حُجب، وَجْهُ اللهِ الْقَیوم جلوه کرد و وقتی سلطان احدیت با اضمحلال کثرت غلبه نمود و با خروج مستعدات از قوه به فعل، جهت فاعلیت و