معرفت نفس و حشر صفحه 239

مظاهر حسّیه ای نیز هست، همچنان که در روایات، چشمه ی اروند و یا بین قبر و منبر رسول الله صلی الله علیه و آله را مظاهر آن معرفی نموده اند و می فرماید: «مَا بَیْنَ قَبْرِی وَ مِنْبَرِی رَوْضَهٌ مِنْ رِیَاضِ الْجَنَّه»(1)

عین مراتب فوق برای آتش نیز می باشد، به این معنا که برای آتش حقیقت کلیه ای هست که جامع افراد آن است که همان بُعد و دوری از جوار رحمت الهی است برحسب اسم جبّارِ منتقمِ قهار و نیز برای آتش نشئه ی مثالی کلی هست که همان طبقات هفتگانه ی تحت کرسی است و خودِ کرسی محل دو قدم است - مثل یدالله مبسوطتان که در عین اطلاق و باز بودن دست آن را به خدا نسبت می دهیم - یکی قدم بُعد و دوری کرسی است که قدم جبار است و مخصوص اهل آتش می باشد است و یکی هم قدم صدق نزد پروردگار که برای اهل بهشت است و نیز برای جهنم مثال جزئی نیز هست که طبیعت هریک از افرادی می باشد که معذب به عذاب جسمانی هستند و همان جهنم نیز دارای مظاهر و مجالی حسّیه ای در این عالم هست که در اخبار و روایات قسمت هایی از زمین را به عنوان مظاهر آتش معرفی کرده اند. مثل وادی برهوت و برای هریک از بهشت و جهنم دریچه هایی است که به آن ها اشاره خواهد شد.

دریچه های بهشت و دوزخ

همچنان که در قرآن اشاره شده، بهشت دارای ابواب و دریچه هایی است که به عنوان مثال می توان به آیات زیر توجه نمود. «وَ الْمَلائِکَهُ یَدْخُلُونَ عَلَیْهِمْ مِنْ کُلِّ بابٍ»(2) و ملائکه از هر دری بر آن ها وارد شوند و «لا تُفَتَّحُ لَهُمْ أَبْوابُ السَّماءِ وَ لا یَدْخُلُونَ الْجَنَّهَ»(3) برای آن ها درهای آسمان گشوده نمی شود و داخل در بهشت نمی گردند یا می فرماید: «جَنَّاتِ عَدْنٍ مُفَتَّحَهً

1- - إعلام الوری بأعلام الهدی، ص 152.
2- - سوره ی رعد، آیه ی 23.
3- - سوره ی اعراف، آیه ی 40.