آشنایی مقدماتی با فلسفه اسلامی صفحه 115

1. نظریه الیائیان

مکتب الیائیان یکی از نحله های فکری یونان قدیم است. این گروه پیش از سقراط و افلاطون می زیسته، منکر حرکت اند. و معتقد بوده اند که احساس حرکت، ناشی از خطای حسّ و توهّم است. زنون الیایی و پارمنیدس از فیلسوفان این مکتبند.

این نظریه چون با امور بدیهی ناسازگار است، در طول تاریخ طرفداران جز اینان نداشته است

2. نظریه آتمیسم

این نظریه مطلق تغییر و اصل حرکت را سطحی و عرضی می داند و معتقد است که تغییر و حرکت در ظاهر اشیا صورت می گیرد، ولی براساس اشیا، که همان ذرّات بسیار ریز و تجزیه ناپذیر (اتم) است، راه نمی یابد. این ذرّات که یک سلسله جواهر جسمانی اند، اساس جهان و واقعیت و هویت اشیا را تشکیل می دهند و دارای اشکال گوناگون، ولی ابدی و ازلی و تغییرناپذیرند.

این نظریه به (نظریه ماشینی) و (فلسفه مکانیکی) مشهور است. دموکریت یا ذیمقراطیس از دانشمندان یونان قدیم، بنیانگذار این نظریه است. در نظر او و تمام دانشمندان پیرو نظریه اتمیسم، ذرات اتم، که مادّه اصلی و سنگ بنای جهان و انسانند، ذاتاً ثابت و تغییرناپذرند و تغییر و تحوّل آن ها عرضی و مکانی است.

از این رو، تغییراتی که در جهان رخ می دهد، مانند تغییراتی است که براساس عوامل خارجی در یک توده سنگ رخ می دهد. در شکل ظاهری این توده سنگ تغییراتی بسیار پدید می آید، ولی ماهیت و هویتش استوار و تغییرناپذیر است.

3. نظریه ارسطو

ارسطو میان (تغییر) و (حرکت) تفاوت قائل بود و تغییرهای دفعی را (کون و فساد) و تغییرهای تدریجی را (حرکت) نامیده است. به وجود آمدن دفعی،