- سخن ناشر 1
- اشاره 7
- واژه فلسفه 8
- واژه سوفیست 8
- اشاره 8
- 1. فلسفه به معنای شناخت 10
- اشاره 10
- 2. فلسفه به معنای هدف غایت حکمت 10
- تعریف اصطلاحی فلسفه 10
- تعریف فلسفه 12
- موضوع فلسفه 15
- اشاره 15
- روش فلسفه 16
- غایت و فوائد فلسفه 18
- فوائد فلسفه 18
- مبادی فلسفه 19
- مابعدالطبیعه( متافیزیک) 21
- اشاره 24
- تاریخچه و زمینه پیدایش فلسفه 24
- تاریخچه فلسفه اسلامی 25
- تاریخ فلسفه 25
- اهمیت تاریخ فلسفه 25
- مباحثی در باب فلسفه اسلامی 26
- رابطه فلسفه با سایر علوم 30
- کمکهای فلسفه به علوم 30
- اشاره 30
- 1. اثبات موضوعات علوم 31
- 2. اثبات اصول موضوعه 31
- کمک فلسفه به عرفان 32
- کمک های علوم به فلسفه 32
- 2. تهیه زمینه های جدید برای تحلیل های فلسفی 32
- 1. اثبات مقدمه برخی از براهین 32
- اشاره 32
- کمکهای عرفان به فلسفه 33
- رابطه کلام و فلسفه 33
- اشاره 37
- اشاره 38
- روش فلسفه مشاء 39
- 1. ابویوسف یعقوب کندی 40
- اشاره 40
- بنیان گذار مکتب فلسفی مشاء 40
- 2. ابو نصر فارابی 43
- 3. ابن سینا 44
- 1. مرحله تأسیس 45
- 3. فلسفه مشاء در مغرب زمین 45
- دوره ها و مراحل فلسفه مشاء 45
- 2. مرحله افول 45
- اشاره 45
- اشاره 48
- تعریف و روش فلسفه اشراق 48
- تاریخچه و زمینه پیدایش فلسفه اشراق 50
- بنیان گذار مکتب فلسفی اشراق 50
- 1. فلسفه مشاء 51
- منابع فلسفه اشراق 51
- اشاره 51
- 4. عرفان اسلامی 52
- 2. فلسفه ایران باستان 52
- 3. فلسفه یونان 52
- نسبت فلسفه اشراق با افلاطون 53
- 1. اصالت ماهیت و اعتباری بودن وجود 55
- اصول و مبانی فلسفه اشراق 55
- الف) نورالانوار 56
- 4. اقسام نور جوهری 56
- 2. نور و ظلمت 56
- اشاره 56
- 3. تقسیم نور به جوهر و عرض 56
- ج )نفوس یا انوار اسفهبدیه 57
- ب) عقول یا انوار قاهره 57
- 5. صور معلقه و اشباح مجرده 58
- 6. بساطت جسم 59
- اشاره 61
- روش کلامی 61
- فواید علم کلام 62
- مهم ترین مشرب های عمده کلامی 64
- اشاره 68
- عرفان در لغت واصطلاح 68
- موضوع عرفان 70
- هدف عرفان 71
- اشاره 71
- روش عرفان 71
- دوره های تاریخی تصوف و عرفان 71
- 1. تفاوت 73
- 2. اشتراک 73
- اشاره 76
- اشاره 77
- منابع حکمت متعالیه 77
- 3. عرفان 78
- 2. علم کلام 78
- 4. فلسفه های پیشین 79
- صدرالمتالهین و آرای پیشینیان 79
- 1. الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه 80
- اشاره 80
- مهم ترین کتاب های ملاصدرا 80
- 2. کتاب الشواهد الربوبیه 81
- 3. کتاب مفاتیح الغیب 81
- اشاره 84
- مسائل هستی 85
- اشاره 85
- مسائل ویژه هستی 86
- واژه وجود 90
- اشاره 90
- احکام وجود و ماهیت 90
- بدیهی بودن مفهوم وجود( هستی) 91
- ماهیت 91
- دلیل بدیهی بودن مفهوم وجود 93
- زیادت وجود بر ماهیت در ذهن 93
- دلایل فیلسوفان بر زیادت وجود بر ماهیت 94
- اشاره 97
- اصالت وجود یا اصالت ماهیت 97
- نگاهی به تاریخچه مسئله 100
- دلایل اصالت وجود(مهم ترین دلیل) 102
- تقریر برهان اصالت وجود 103
- تقریر برهان اصالت ماهیت 103
- دلایل اصالت ماهیت (مهم ترین دلیل) 103
- اشاره 106
- تاریخچه بحث وجود ذهنی 106
- ایرادها و پاسخ ها درباره وجود ذهنی 107
- اشکال سوم 109
- اشاره 111
- دلایل عقلی و نقلی متکلمان 112
- 1. دلیل عقلی 112
- پاسخ فلاسفه اسلامی 113
- 2. دلیل نقلی 113
- ثابت و متغیّر 114
- نظرات گوناگون در ثابت و متغیّر 114
- اشاره 114
- 2. نظریه آتمیسم 115
- 3. نظریه ارسطو 115
- 4. نظریه ملاّ صدرا 116
- 5. نظریه هراکلیت (هرقلیطوس) 117
- اشاره 119
- علیت 119
- اهمیت قانون علیت 119
- اشاره 119
- منشاء انتزاع مفهوم علّیت 120
- اشاره 120
- 2. قانون علیت پایه و اساس دانش بشر 120
- 2. نظریه فطری (عقل محض) 121
- 3. نظریه حکمای مسلمان 122
- تعریف علّیت 122
- تحلیل علّیّت 123
- 1. نظریه حسّی (مادّی) 124
- مناط وملاک نیازمندی معلول به علّت چیست ؟ 124
- اشاره 124
- 2. نظریه حدوث زمانی 125
- 3. نظریه ماهوی 126
- 4. نظریه فقر وجودی (امکان فقری) 127
- سنخیّت علّی و معلولی 129
- اقسام علّت 130
- 1. نظریه مادّه گرایان 133
- تعریف 133
- اشاره 133
- اشاره 133
- 3. نظریه فیلسوفان مسلمان 134
- 2. نظریه متکلّمان مسلمان 134
- 4. نظریه ملاّ صدرا 134
- 1. راه ارسطویی یا «برهان حرکت» 135
- اثبات فلسفی واجب الوجود 135
- اشاره 135
- راه های فلسفی در اثبات واجب الوجود 135
- 3. راه صدرایی یا «برهان صدّیقین» 136
- 2. راه سینوی یا «برهان امکان و وجوب» 136
- احکام واجب الوجود 138
- 2. کیفیت صفات واجب 138
- 1. معیار احکام و صفات واجب الوجود 138
- 3. راه های شناخت صفات ثبوتی واجب الوجود 140
15.واجب الوجود
اشاره
اهداف درس
انتظار می رود در پایان این درس دانش پژوه:
1) تعریف واجب الوجود را بداند.
2) با نظریات گوناگون واجب الوجود آشنا باشد.
3) برهان سینوی « وجوب وامکان» را بشناسد.
4) برهان صدیقین ملاصدرا را بداند.
5) با نظریات فلاسفه ومتکلمین در مورد صفات واجب الوجود آشنا باشد.
تعریف
اشاره
«واجب الوجود» موجودی است که وجودش ضروری است و محال است موجود نباشد، فیلسوفان و متکلمان - با توجه به مبنای فکری آنان - در مناط و ملاک (وجوب وجود) در تعریف واجب الوجود اختلاف نظر دارند. برخی نظریه ها در این باره عبارتند از:
1. نظریه مادّه گرایان
با این که مادّه گرایان واجب الوجود را منکرند، اما وقتی خوب در کلمات بسیاری از دانشمندان مادّی و به ملاکی که از وجوب وجود ارائه داده اند، دقت می کنیم خواهیم دید که تصوّر و تعریفشان از واجب الوجود به یکی از این دو شکل است: (1)
1- (1) . مجموعه آثار، ج5، ص494.