عقل و ایمان از دیدگاه ابن رشد، صدرالمتالهین شیرازی و ایمانوئل کانت صفحه 21

1- کلیات

اشاره

برای فهم رابطه عقل و دین یا عقل و ایمان، باید به نسبت ارتباط خدا با پیامبران خود و مسئله کیفیت ایمان توجه نمود. از نظر ادیان مختلف، کیفیت ایمان با هم فرق می کند و خود متکلمان اسلامی نیز در کیفیت ایمان اختلافات زیادی با هم دارند. معمولاً حکما از عقل به عنوان یک نوع ادراک بحث می کنند ولی به نظر می رسد این تعبیر درستی نباشد، چرا که عقل، قوه نیست. ازاین رو ارائه یک تعریف جامع و مانع از عقل بسیار مشکل است.

اگر ما تعین خاصی را از عقل بگیریم، این با ایمان در مواردی تعارض پیدا می کند. تعیناتی چون عقل تجربی، عقل منطقی، عقل فلسفی، عقل ریاضی، و... کسانی که بین عقل و ایمان تعارض دیده اند مقصودشان از عقل یکی از این عقل هاست. اینها همه عقل هستند ولی عقل بالاتر از این هاست. این ها تعینات عقل هستند.

پس در مبنا، بین عقل و ایمان تضادی نیست. حتی اگر هم شخصی بگوید من در نزاع بین عقل و ایمان تعبد می کنم و جانب ایمان را می گیرم، خود این را هم عقل می گوید.