عقل و ایمان از دیدگاه ابن رشد، صدرالمتالهین شیرازی و ایمانوئل کانت صفحه 33

می شناسیم، عقل به همین معنا، از ویژگی های نوع انسان است. پس طبعاً تفکر مربوط به این قوه نیز، عمل ویژه انسان خواهد بود. مجهّز بودن انسان به این قوه، موجب می شود که دو گونه تنوع در ادراکات انسان پدید آید:

1. تنوع طولی.

2. تنوع عرضی.

بهتر است این جا به معنای عقل در زبان لاتینی هم اشاره نماییم. در زبان های لاتین در برابر عقل سه لغت استفاده شده است:

1. کلمه « ratio » که انگلیسی آن « reason » است. این معنا بر عقل جزیی، عقل استدلال گر، عقل توجیه کننده، مبنا و پایه پذیرش اندیشه ها و به خود استدلال و دلیل نیز اطلاق شده است.

2. کلمه « intellectus » که انگلیسی آن « intellect » است. این لغت برای عقل فعال، عقل کلی، عقل شهودگر، قدرت فهم، در برابر احساس و اراده، وجه نامیرای روح انسان که قدرت تفکر دارد و... به کار رفته است.

3. کلمه « nous » که تا حد زیادی مهجور مانده است. این لغت به معنای اصل عقلانی هدفدار حاکم بر عالم طبیعت است که قوانین و نظم طبیعت از آن ناشی می شود. در برخی موارد نیز به معنای عقل انسانی و عقل شهودگر به کار رفته است. (1)

«برخی فیلسوفان یونان باستان و سنت گرایان امروزی، میان عقل جزیی یا استدلال گر ( reason) و عقل کلی ( intellect) فرق گذاشته اند. عقل کلی یا شهودگر، نیروی دراکه ای است که قدرت شهود حقایق را