عقل و ایمان از دیدگاه ابن رشد، صدرالمتالهین شیرازی و ایمانوئل کانت صفحه 41

باز نگه دارد و ایمان خود را به گونه ای بفهمد و معنا کند که بتواند همیشه با عقل و فلسفه در یک گفت وگوی عقلانی به سر برد. ایمان انتقادی، از عقل، علم و فلسفه اخذ نمی شود ولی همواره در گفتگو با آنها به حیات خود ادامه می دهد. در این صورت است که می توان از ایمان مدلّل حرف زد.

انواع ایمان

دو نوع ایمان وجود دارد:

1. ایمان عامیانه؛

2. ایمان عالمانه.

چنان که می دانیم، ایمان دست کم از دو عنصر اراده و باور تشکیل شده است. شخص مؤمن به چیزی باور دارد و اراده می کند که بر این باور بماند و به مقتضای آن پایبند باشد. آن باور می تواند معرفت بوده یا صرفاً باور باشد. معرفت را از دیرباز به «باور صادق موجه» تعریف کرده اند. بنابراین هر باوری معرفت نیست، ولی هر معرفتی باور است. باورهای موجّه می توانند معرفت باشند، اما باورهایی که هیچ توجیهی در پذیرش آنها نداریم، معرفت نیستند.

ایمان مؤمنان را یا باورهای موجه همراهی می کند یا باورهای ناموجه. نوع اول، ایمان عالمانه است و نوع دوم، ایمان عامیانه. (1)

سیر تاریخی و رویکردهای عقل و ایمان در اسلام و غرب

اشاره

مسئله عقل و ایمان در اسلام و غرب را باید به طور جداگانه بررسی نمود تا بتوان پیشینه های تاریخی ارتباط این دو مقوله را بهتر شناخت: