فلسفه تاریخ صفحه 104

3. گروهی که در عین پذیرش اصل قانونمندی تاریخ، یافتن قوانین حاکم بر تاریخ را امری غیرممکن می دانند.

در قرآن مجید و روایات اهل بیت نیز - به صورت مستقیم یا غیرمستقیم - بر سنت مند بودن تاریخ تأکید شده است و بر همین اساس، انسان ها به عبرت آموزی از سرگذشت پیشینیان دعوت شده اند. ازاین رو، علمای دینی این مسأله را تأیید کرده و امری قطعی دانسته اند. ولی در میان مورخان، جامعه شناسان و فیلسوفان تاریخ، اختلاف هایی - چه در اصل قانونمندی تاریخ و چه در نحوه آن - دیده می شود.

در این دو درس، ابتدا مفهوم قانون و تصادف مورد نظر در این بحث و دیدگاه های موجود در باب قانونمندی و یا تصادفی بودن تاریخ را از منظر فلاسفه تاریخ بررسی می کنیم، آن گاه به رابطه قوانین حاکم بر تاریخ و آزادی انسان می پردازیم. سپس در درس های بعد، سنت مندی تاریخ از نظر وحی را پی می گیریم.

پیش از ورود به بحث، بررسی مفهوم قانون و رابطه قانون مداری تاریخ با آزادی انسان، ضروری به نظر می رسد.

مفهوم قانون

«اصل و مقیاس هر چیز» را قانون گویند. بر همین اساس به دستورها و مقرراتی که از طرف دولت و مجلس برای حفظ نظم و اداره جامعه وضع می شود، قانون اطلاق می گردد، (1) زیرا این قوانین به منزله اصلی است که افراد جامعه باید خود را با آن منطبق کنند و تخلف اشخاص با آن سنجیده شود. قوانین طبیعی که حرکت طبیعت بر اساس آن تنظیم می گردد نیز چنین است.