فلسفه تاریخ صفحه 109

تصادف، انواع گوناگونی دارد؛ به این معنا که عوامل مختلفی موجب می شوند تا ما پدیده ای را تصادفی بخوانیم. در مجموع می توان آنها را در اقسام ذیل بیان نمود:

1- از بین رفتن علت ناقصه یا شرط پنهان

گاهی یکی از اجزای علت تامه یک چیز یا یکی از شرایط تحقق آن در بیشتر موارد، وجود و حضور دارد، به گونه ای که علیت یا شرطیت آن علت ناقصه یا آن شرط، بر ما پوشیده می ماند. حال اگر در موردی، آن علت ناقصه یا آن شرط، معدوم و غایب شود، آن شیء محقق و پدیدار نخواهد شد و ما با واقعه ای خلاف انتظار روبه رو خواهیم شد که آن را تصادفی می خوانیم.

2- برخورد دو سلسله از علت ها و معلول های مستقل

ممکن است که از برخورد دو سلسله از علت ها و معلول های مستقل حادثه ای به وجود آید. در این حال نیز حادثه مزبور را تصادفی می نامیم؛ مثلاً اگر آجری از بالای دیواری بر سر عابری بیفتد، می گوییم که حادثه ای تصادفی رخ داده است، ولی در واقع افتادن آجر، تابع سلسله ای از علت های فیزیکی و مکانیکی است و گذر عابر در همان لحظه سقوط آجر، تابع سلسله ای دیگر از علت های زیست شناختی و روان شناختی است.

3- تحقق امر غیر مقصود

گاهی نیز به امری که قصد محقق ساختن آن را نداشته ایم، ولی تحقق یافته