فلسفه تاریخ صفحه 133

از این آیات معلوم می شود که از دیدگاه قرآنی، وجوه اشتراک تکوینی ای بین گذشتگان و آیندگان هست که عبرت گیری و پندآموزی آیندگان را از سرشت و سرنوشت گذشتگان، امکان پذیر و سودمند می سازد.

3- آیات «سیر در زمین»

در آیات متعددی، دستور به «سیر در زمین» آمده است. با مطالعه این آیات معلوم می شود که «سیرِ فِی الأرضِ»، اصطلاحی قرآنی است که به معنای تفکر و تأمل در وقایع و حوادث تاریخی به منظور عبرت گیری و پندآموزی می باشد. علامه طباطبایی همین معنا را تأیید کرده و معتقد است که دلیل امر قرآن به سیر در زمین این است که آدمیان از سرگذشت امت های گذشته عبرت بگیرند و سرانجام پادشاهان و فرعون های سرکش را ببینند که چگونه قصرهای رفیعشان به دردشان نخورد و ذخیره های موزه سلطنتی، تخت مزین به جواهر و لشکر و هوادارانشان، سودی به آنان نبخشید و خدای متعال، همه را از بین برد و چیزی جز سرگذشتی که مایه عبرت باشد از آنان باقی نگذارد، ولی فرورفتگان در غفلت، سرگرم خویش هستند. (1)

آیاتی که در این ارتباط وارد شده، تعابیر مختلفی دارند:

1. مضمون برخی آیات این است که «چرا مردم در زمین سیر نمی کنند تا بنگرند که سرانجام کسانی که پیش از آنان بوده اند، چه سان بوده است؟»

وَ ما أَرسَلنا مِن قَبلِکَ إِلاّ رِجالاً نُوحِی إِلَیهِم مِن أَهلِ القُری أَ فَلَم یَسِیرُوا فِی الأَرضِ فَیَنظُرُوا کَیفَ کانَ عاقِبَهُ الَّذِینَ مِن قَبلِهِم وَ لَدارُ الآخِرَهِ خَیرٌ لِلَّذِینَ اتَّقَوا أَ فَلا تَعقِلُونَ؛ 2