فلسفه تاریخ صفحه 160

عنوان یک چهره برجسته تاریخ، تحول مهمی را در تاریخ ایجاد نمودند، جنگ های جهانی را بر پا کرده اند و پیامدهای زیان باری به بار آوردند که موجب پایه ریزی قوانین ویژه ای در عرصه روابط بین الملل و شکل گیری ساختار شورای امنیت گردید، ولی نتوانستند دگرگونی ماهوی در جامعه ایجاد کنند و به اصطلاح، تاریخ را از طوری به طور دیگر تبدیل کنند.

ما این تغییرات را تحول تاریخ می نامیم. برای نمونه، جوامع سرمایه داری، سوسیالیستی یا اسلامی بعد از جنگ جهانی دوم، هویت فرهنگی خود را حفظ کرده اند. بنابراین، نظریه ای که قهرمانانی امثال چنگیز، ناپلئون و هیتلر را عامل محرک تاریخ می داند، در حقیقت به تحولات بنیادی تاریخ نظر دوخته و در پی کشف علت این رخدادهاست. در نتیجه ما یک تطور تاریخی داریم و یک تحول تاریخی که اولی ناظر به تغییرات روبنایی و سطحی تاریخ دومی، ناظر به تغییرات زیربنایی و ماهوی تاریخ است. نظریه های موجود در عوامل محرک تاریخ، گاه ناظر بر عوامل محرک دگرگونی های تاریخ است و گاه ناظر بر تحولات تاریخ.

با توجه به توضیحات فوق، مقصود از عوامل محرک تاریخ عبارت است از: «عوامل مؤثر در تحولات و دگرگونی های جامعه و تاریخ».

طرح دیدگاه ها

1- دیدگاه مکاتب بشری

اشاره

اندیشه عوامل محرک تاریخ در طول زمان، دستخوش تحولاتی شده و نوسانات خاصی را پشت سر گذاشته است. بشر گاهی بر عوامل اقتصادی، گاهی بر نقش پادشاهان و قدرتمندان و زمانی هم بر نقش نخبگان و قهرمانان تکیه کرده است، ولی اکنون بر روی نقش توده مردم در تحولات تاریخی به عنوان