فلسفه تاریخ صفحه 189

کنند و بر پاره ای از ناخوشی ها صبر و شکیبایی ورزند و یا هنگام دستیابی به نعمت ها شاکر باشند و هنگام محرومیت ها صبرکنند، تا بدین ترتیب آزموده شوند.

نکته دیگر این که آزمایش، سنت عمومی است؛ کافر و مسلمان، مرد و زن، سفید وسیاه،معصوم و غیرمعصوم و... را در بر می گیرد؛ یعنی همه انسان ها از آن حیث که مختار هستند و خداوند می خواهد آنها با اختیار خود در مسیر هدایت گام نهد، به ناچار، همگان را با ابزارهای مختلف آزمایش می کند تا از این رهگذر به کمال لایق خود برسند. البته بعد از پذیرش طریق هدایت، ایمان به خدا و دینِ حق، آزمایش های ویژه ای برای مؤمنان وجود دارد که از آن به آزمایش خاص یاد می کنیم. آیه هفتم سوره هود بر عمومی بودن سنت ابتلا دلالت دارد:

- وَ هُوَ الَّذِی خَلَقَ السَّماواتِ وَ الأَرضَ فِی سِتَّهِ أَیّامٍ وَ کانَ عَرشُهُ عَلَی الماءِ لِیَبلُوَکُم أَیُّکُم أَحسَنُ عَمَلاً...؛

«اوست که آسمان و زمین را در شش روز خلق کرد، در حالی که پایگاه فرماندهی او بر آب بود تا شما را بیازماید...».

طبق آیه فوق، هدف خلقت آسمان و زمین، آزمودن بندگان است و این امر، مخصوص فرقه، دسته یا گروه خاصی نیست. (1)

در قرآن مجید، امور گوناگون و متعددی چون زینت های زمین (کهف، آیه 7)، احکام الهی (مائده، آیه 48)، داوری در اختلافات مردم (ص، آیه24)، رسیدن ظاهری به مقام دنیوی (ص، آیه34)، معجزات و کارهای خارق العاده (قمر، آیه27؛ دخان، آیه33)، نجات از طاغوت (بقره، آیه49)، ارسال پیامبران (دخان، آیه17)، تأخیر عذاب و مهلت دادن به کافران (انبیا، آیه111؛ یونس، آیه11)، محرمات الهی (مائده، آیه94)،