فلسفه تاریخ صفحه 19

3- فلسفه علم تاریخ (formal Philosophy Of History)

-1

فلسفه علم تاریخ، درباره علم تاریخ بحث می کند و در آن مسائلی مانند امکان دست یابی به حقیقت در تاریخ و امکان داوری و قضاوت در تاریخ مطرح می شود؛ مسائلی که گاه به منطق پژوهش تاریخ و گاه به اعتبار و علمیت تاریخ باز می گردد. ازاین رو از فلسفه علم تاریخ با عنوان فلسفه انتقادی تاریخ (philosophy of history critical ) (2)یاد می شود.

ویژگی فلسفه علم تاریخ، این است که معرفت درجه دوم است، یعنی هم چنان که موضوع علم فیزیک، جسم و فلسفه آن نیز در حقیقت، علم به علم فیزیک است - که موضوع آن الزاماً جسم نیست - در فلسفه تاریخ نیز وضع به همین ترتیب است. برای نمونه، در علم فیزیک می گوییم که هر جسمی در اثر افزایش دما، افزایش حجم پیدا می کند، ولی در فلسفه علم فیزیک می گوییم: آیا این روش تحقیق در علم فیزیک، قابل اجرا هست یا نه؟

در این صورت به علم فیزیک معرفت درجه اول، ولی به فلسفه علم فیزیک معرفت درجه دوم اطلاق می شود؛ چون علم به علم و معرفت به معرفت است.

یکی از معرفت های درجه اول، علم تاریخ است و به طور طبیعی، اگر علم

دیگری باشد که راجع و ناظر به علم تاریخ شود، «فلسفه علم تاریخ» می گویند.

شایان ذکر است، تمایز موضوع فیزیک با فلسفه علم فیزیک (یکی جسم و دیگری خود علم فیزیک) روشن است، اما در تاریخ، موضوع علم تاریخ با فلسفه علم تاریخ مشترک لفظی است، یعنی موضوع هر دو، تاریخ است، اما با دو