فلسفه تاریخ صفحه 20

مفهوم متفاوت از یکدیگر. یکی تاریخ به معنای «مجموعه حوادثی که در طول زمان های پیشین اتفاق افتاده است (وقایع زندگی بشر)، و دیگری تاریخ به مفهوم «علم به آن حوادث».

وقتی در تاریخ گفته می شود که آلمان دو بار از روسیه شکست خورده، منظور از تاریخ، معنای نخست آن است، اما هنگامی که گفته می شود، بعضی در تاریخ نگاری خیانت می کنند، مراد معنای دوم است.

4- فلسفه نظری تاریخ (speculative Philosophy Of History)

محقق در این نوع از مطالعه تاریخ، جوامع بشری در طول تاریخ را در یک نگاه کلی و به صورت یکجا در نظر می گیرد و آغاز، مقصد و چگونگی حرکت آن را مطالعه می کند. تاریخ در این مرحله به معنای واقعه جزیی یا سرگذشت یک یا دو یا چند جامعه نیست، بلکه به مثابه کل کاروان بشری است که اعضای آن در بستر زمان در یکدیگر تأثیر داشته اند. تاریخ در چنین نگاهی مانند موجود بزرگی است که هر یک از جوامع گذشته با همه دگرگونی خود به منزله یک سلول آن، به شمار می آیند و محقق در صدد دست یابی به قوانین، مراحل، جهت و مقصد حرکت این کاروان است. تاریخ برای محقق فلسفه نظری تاریخ، آیینه ای است که قافله بشری در طول زمان را در آن تماشا می کند.

به دیگر سخن، گاهی ما جوامع را ثابت و زمانی متحرک و متحول می دانیم.

اگر قائل به ثبات جامعه ها شدیم، تنها می توانیم درباره قوانین ایستایی شناسانه جامعه سخن بگوییم؛ مانند این قاعده که «هرگاه، نهاد سیاست و دیانت در یک جامعه هماهنگ باشند، انسجام اجتماعی تحقق خواهد یافت»؛ ولی اگر اصل گریزناپذیر تحرک و تحول جوامع را بپذیریم، این پرسش مطرح می شود که