فلسفه تاریخ صفحه 231

این شیوه، رویه کلی و استثناناپذیر است؛ چنان که خداوند در ادامه می فرماید: سُنَّهَ مَن قَد أَرسَلنا قَبلَکَ مِن رُسُلِنا وَ لا تَجِدُ لِسُنَّتِنا تَحوِیلاً و در سوره ابراهیم، می فرماید:

وَ قالَ الَّذِینَ کَفَرُوا لِرُسُلِهِم لَنُخرِجَنَّکُم مِن أَرضِنا أَو لَتَعُودُنَّ فِی مِلَّتِنا فَأَوحی إِلَیهِم رَبُّهُم لَنُهلِکَنَّ الظّالِمِینَ؛ 1

«و کافران به پیامبرانشان گفتند: شما را از سرزمینمان بیرون خواهیم راند، مگر به آیین ما باز گردید. آن گاه، پروردگارشان به آنان وحی کرد که بی گمان، ستمگران را نابود خواهیم کرد.»

بنابراین، یکی از سنت های الهی در مورد اهل حق، این است که خداوند، پیامبران را هنگامی که از سوی کفار از دیارشان رانده می شوند،یاری می نماید. بدین صورت که پایه های دولت کفار را، سست می نماید و شوکت و قدرت مقاومتشان را در برابر دعوت رسولان از بین می برد.

2- سنت های مخصوص اهل باطل

الف) سنت گمراهی گام به گام

پیش تر گفته شد که یکی از سنت های الهی در میان اهل حق، این است که آنان در راستای کسب نعمت های معنوی و اخروی و هدایت و راه یافتگی، امداد می شوند و از سوی خداوند متعال، گام به گام برای شناخت مسیر حق راهنمایی می شوند. طبق تعالیم قرآن، عکس این سنت در مورد اهل باطل سریان دارد؛ یعنی خدای متعال، آنان را مرحله به مرحله در جهت ضلالت و گمراهی مدد می رساند. چگونگی جریان این سنت در میان بنی اسرائیل به صراحت بیان شده است.