فلسفه تاریخ صفحه 95

پیش بینی کرد که فلان پسر بچه بی تردید مبتلا به وبا می شود، ولی می توان گفت که از آن بچه مراقبت کنید، چون احتمال ابتلا به وبا در او وجود دارد. (1)

3. برخی دیگر معتقدند: برای پاسخ به این پرسش، باید بر روی موضوع سازنده تاریخ دقت کرد. به دیگر سخن، ابتدا باید دید موضوع سازنده تاریخ به ما اجازه پیش بینی می دهد یا خیر؟ با مراجعه به تاریخ معلوم می شود که در نهایت، تاریخ، افراد انسان هستند و انسان، دارای اختیار و اراده است و هر آن می تواند تصمیم خاصی برخلاف مقتضیات زمان و جامعه اش بگیرد. ازاین رو از آن جا که رفتار، قابل پیش بینی نیست، تاریخ نیز در پیش بینی آینده ناتوان است. (2)

4- نقد و بررسی دیدگاه ها درباره پیش بینی در تاریخ

اگر قضایای کلی را تنها ملاک پیش بینی قرار دهیم، (3) پیش بینی در علوم تجربی نیز میسر نخواهد بود، زیرا گزاره های علوم تجربی نیز جزئی هستند. آنچه در آزمایشگاه به دست می آید، نتیجه مخصوص همان شرایط ویژه است. برای نمونه، وقتی ما کتری آب را در صد درجه می جوشانیم، این نتیجه مخصوص همان آب داخل کتری است؛ چگونه می توان گفت: «هر آبی در صد درجه به جوش می آید». استقرا نیز تنها اطمینان ما را به نسبت به صحت قضیه کلیه «آب در صد درجه به جوش می آید» زیاد می کند، ولی هرگز قضیه جزییه را به قضیه

1- (1) . ای. اچ. کار، تاریخ چیست، ص102.
2- (2) . محمدتقی مصباح، جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، ص160-161.
3- (3) . شایان ذکر است که گرچه از گزاره های جزیی تاریخ نمی توان گزاره های کلی به معنای قانون تولید کرد، ولی در آینده خواهیم گفت که از طریق وحی و کلام معصوم می توان برخی از قوانین کلی حاکم بر تاریخ را کشف نمود و از این رهگذر، آینده را به طور قطع پیش بینی کرد.