مجموعه مقالات معرفت شناسی صفحه 140

اوّل شمرده و فیضان و تولید را نتیجه نظر دانسته است. وی بارها از خودشناسی سخن به میان آورده و شناخت حصولی و حضوری را برای نفس ممکن دانسته است.(1)

افزون بر اینها، گفت وگو از انواع و ابزار معرفت، نظیر ادراک حسّی، ادراک عقلی و اتّحاد عاقل و معقول و... که فرع بر امکان معرفت است، همه و همه، بیانگر مسلّم بودن معرفت نزد وی است.

نکته آخر اینکه اعتقاد به وجود ایده ها و مُثُل کلّی و فردی، خود، دلیل قاطع دیگری بر امکان تحقّق معرفت است که جای هیچ شکّ و شبهه ای را باقی نمی گذارد؛ زیرا در درون هر هستی، معرفت نیز مستتر است.

ب) تعریف معرفت از نظر فلوطین

با توجّه به آنچه گفته شد، حال، باید تصویر و تعریف فلوطین از معرفت و مشخصات آن را به دست آورد.

گرچه فلوطین در هیچ بخشی از انئادها، تعریف مشخّصی از معرفت را ارائه نداده است، می توان از لابه لای آرا و دیدگاههای وی و از جمع بندی آنها، نکاتی را در این باره استخراج کرد.

از مواد مختلف «نه گانه ها» چنین استنباط می شود که معرفت عقلانی از نظر فلوطین، معرفت اعلا، ناب و حقیقی است؛ معرفتی که نه متّکی بر پندار و تردید است و نه چیزی است که از دیگری شنیده یا آموخته باشد و معرفت او چیزی نیست که از راه تحقیق و استدلال به دست آمده باشد. این معرفت، در حقیقت، دانشی است که بی واسطه حاصل شده است، در حالی که ادراک حسّی، چنین وضعیتی را ندارد. فلوطین در این باره می گوید:

دانشی که از طریق ادراک حسّی به دست می آوریم، با اینکه به ظاهر حقیقت می نماید، این تردید را در ما برمی انگیزد که آیا دانشی مربوط به چیزی واقعی است یا تأثّری است که به ما روی آورده و برای داوری در این باره از اندیشه و عقل یاری می جوییم.(2)