مجموعه مقالات معرفت شناسی صفحه 159

[اگر چنین نباشد] عقل از کجا می داند که آنچه می شناسد، به راستی، خود آن موضوعات اند و چگونه می داند که این، نیک است، آن زیبایی و آن یکی، عدالت؟ زیرا - با آن فرض- هر یک از این موجودات غیر از او خواهند بود و معیار داوریش درباره آنها در خود او نخواهد بود، بلکه در بیرون از او خواهد بود؛ در نتیجه، حقیقت نیز در بیرون از او خواهد بود.(1)

توضیح بیشتر در این باره پیشتر آمده است و تکرار آن برای تأکید بر جایگاه و اهمیت این مسئله در نظام معرفت شناسی فلوطین است.

سخن آخر در این بخش، آن است که فلوطین تنها در یک مورد - به حسب بررسی نگارنده- به این نکته اشاره کرده است؛ آنجا که می گوید:

ضرورت در عقل است و یقین و قبول در روح؛ از این رو، ... ما آدمیان بیشتر به یقین و قبول دل بستگی داریم، تا به نظاره حقیقت در عقل محض. تا هنگامی که در آن بالا بودیم، به عقل تعلّق داشتیم و عقل برای ما بسنده بود...، ولی اکنون که به این جهانِ پایین فرود آمده ایم، میل داریم در روح نیز یقین و قبول پدید آید و می خواهیم، صورت اصلی را در تصویر ببینیم.(2)

چنان که ملاحظه می شود، فلوطین، یقین را تصویر و نقش عقل می شمارد و جایگاه آن را در روح می داند و این امر را دلیل تعلّق ما به یقین و قبول می انگارد و این، نکته ای تأمل برانگیز است.