- سخن ناشر 1
- اشاره 6
- مقدّمه 6
- تعریف معرفت و معرفت شناسی 7
- سوفیست و سوفسطاییان 8
- روش سوفسطاییان 10
- الف) شکّاکیت وجود شناختی 11
- مراتب شکّاکیت 11
- اشاره 11
- دیدگاه سوفسطاییان در باب هستی شناسی 11
- ب) شکّاکیت معرفت شناختی 11
- ج) شکّاکیت زبان شناختی 12
- اشاره 13
- پروتاگوراس 13
- کاپلستون و دیدگاه پروتاگوراس درباره مقیاس بودن انسان 14
- کاپلستون و دیدگاه پروتاگوراس درباره خدایان 17
- تئودور گمپرتس و دیدگاه پروتاگوراس در باب مقیاس بودن انسان 18
- تفسیر سخن پروتاگوراس درباره خدایان 22
- دیدگاه راسل درباره پروتاگوراس 24
- اشاره 25
- دیدگاه معرفت شناختی گرگیاس 25
- دیدگاه کاپلستون درباره معرفت شناسی گرگیاس 26
- دیدگاه گمپرتس درباره گرگیاس 27
- خاتمه 29
- اشاره 34
- مقدّمه 34
- جنبه ثبوتی معرفت از دیدگاه افلاطون 36
- جنبه سلبی معرفت از دیدگاه افلاطون 38
- اشاره 38
- 3. معرفت، «حکم حقیقی» یا «حکم صحیح» نیست 43
- 2. معرفت، حکم نیست 43
- 4. معرفت، حکم صحیح به علاوه یک «بیان» نیست 44
- نظریه یادآوری 47
- نتیجه گیری 47
- نظام هستی و معرفت 49
- تمثیل غار 52
- راه تحصیل معرفت (یک برنامه تربیتی) 53
- اشاره 53
- 1. به کارگیری عقل 53
- 4. نجوم (یا هندسه فضایی) 54
- 2. علم حساب 54
- 3. هندسه 54
- 6 . جدال عقلی یا دیالکتیک 55
- چیستی روش دیالکتیک 55
- نقد و بررسی اشکالات دیدگاه افلاطون 56
- نکته 64
- نتیجه گیری 65
- اشاره 66
- مقدّمه 66
- ادراک حسّی 67
- تناقض یا خطای حواس 69
- اشاره 69
- الف) چگونگی علم بر اشیای غیر محسوس 70
- ب) مفهوم (تصوّر مسبوق به احساس) 71
- ج) انفعالات (لذّت و الم) 72
- انتقاد اپیکوریان بر فلاسفه 74
- اپیکوریان و قداست زدایی از معرفت 75
- لذّت جویی اپیکوری 76
- اپیکور و نفس 77
- نتیجه گیری 78
- مقدّمه 80
- اشاره 80
- عصر یونانی مآبی 81
- اشاره 83
- مکتب رواقی 83
- رواقیان جزم گرا یا شکّاک؟ 85
- غایت معرفت 88
- مصادر معرفت 89
- مراتب معرفت 94
- معیار حقیقت 95
- نظریه رواقیان در باب کلّی 98
- نتیجه گیری 100
- مقدّمه 102
- اشاره 102
- جایگاه فلسفی فلوطین 103
- تأثیر فلوطین در اندیشه و تفکّر غرب 107
- فلوطین و فلسفه اسلامی 108
- خطوط کلّی فلسفه فلوطین 113
- اشاره 113
- الف) نقّادی از اسلاف و معاصران 116
- ب) هویّت و چیستی فلسفه فلوطین 118
- هستی حقیقی و اصیل 123
- اشاره 126
- نظریه فیض 126
- اهمیت و کارکرد نظر در نظریه فیض 129
- خودآگاهی اقانیم 133
- اهمیت و آثار وحدت عقل و هستی 136
- اهمیت معرفت 138
- الف) معرفت و امکان آن 139
- اشاره 139
- نگاهی به هندسه معرفتی فلوطین 139
- ب) تعریف معرفت از نظر فلوطین 140
- بنیاد معرفت شناسی فلوطین 145
- محدودیت عقل عملی و تفاوت آن با عقل نظری 146
- ادراک عقلی، «فهم» 147
- اختلاف افلاطون و فلوطین در اتّحاد عاقل و معقول 147
- ادراک حسّی 150
- نتیجه گیری 155
- مقدّمه 160
- اشاره 160
- 1. تعریف نفس از دیدگاه ارسطو و ابن سینا 161
- اشاره 161
- فرق تعریف ارسطو و ابن سینا 164
- 3. تعیین نوع جوهر نسبت به نفس 166
- 4. رابطه نفس و بدن 167
- اشاره 167
- الف) دیدگاه ارسطو درباره رابطه نفس و بدن 168
- بررسی دیدگاه ارسطو درباره رابطه نفس و بدن 169
- ب) دیدگاه ابن سینا درباره رابطه نفس و بدن 170
- بررسی دیدگاه ابن سینا درباره رابطه نفس و بدن 171
- 5. نفس و حقیقت آدمی 171
- 6 . نفس و صورت انسانی 172
- 7. حالات نفسانی 173
- 8 . اتحاد عاقل و معقول 175
- 9. علم نفس به خود 176
- 10. حسّ مشترک 177
- 11. بقا و جاودانگی نفس 178
- نتیجه گیری 181
- مقدّمه 182
- اشاره 182
- تقسیم منطق 185
- اشاره 187
- بسیط و مرکب 187
- تعریف قضیه 187
- حملیه و شرطیه 188
- تقسیم قضیه به اعتبار محمول 189
- تقسیم قضیه به اعتبار کمیت 190
- قضیه به اعتبار کمیت و کیفیت 191
- تقدّم سلب یا ایجاب 192
- اقسام حمل 193
- قضایای شرطیه 195
- تناقض 197
- عکس قضایا 198
- دو قضیه مطلقه 200
- نتیجه گیری 201
- اشاره 202
- مقدّمه 202
- اشاره 204
- 1. مطالعه ترجمه آثار افلاطونی 204
- اشاره 205
- افکار افلاطونی ابن سینا 205
- 3. برخورد با اسماعیلیان 205
- آفرینش عالم 206
- مبدأ هستی 211
- نفس 216
- عقل فعّال 221
- عشق و عرفان 223
- احوال عاشقان 227
- نتیجه گیری 228
- مقدّمه 230
- اشاره 230
- پرسشهای مورد بحث 231
- اشاره 232
- چیستی تصوّر و تصدیق 232
- دیدگاههای معروف درباره تصدیق 233
- دیدگاه معروف درباره تصوّر 234
- اشاره 234
- دیدگاه صدرالمتألهین درباره تصوّر و تصدیق 234
- تفسیرهایی از دیدگاه صدرالمتألهین درباره تصدیق 238
- تبیین و تفسیر نگارنده از کلام ملاصدرا در باب تصدیق 239
- معنای حکم 239
- منشأ پیدایش ادراکات اوّلیه بشر 249
- منشأ پیدایش تصوّر و تصدیق 249
- نتیجه گیری 267
- علوم قرآن و حدیث 281
- فلسفه و کلام اسلامی 282
- فقه و حقوق 282
- زبان و ادبیات عرب 283
- منشورات دیگر 283
نگاهی تطبیقی به نفس شناسی ارسطو و ابن سینا
اشاره
محمداسحاق عارفی
مقدّمه
طرح بحث نفس در باب معرفت شناسی بدین جهت است که بحث نفس ارتباط نزدیک با معرفت شناسی دارد و حتی می توان آن را از مسائل مشترک معرفت شناسی دانست؛ زیرا در این بحث، نفس به عنوان مجمع و محل ارتباطات قوا مورد تحقیق قرار می گیرد و در نتیجه، هر یک از قوای ادراکی و جایگاه آنها و کیفیت کارکرد و ادراک آنها و همچنین ماهیت ادراک عقلی، خیالی و حسّی و مکانیسم حصول آنها در بحث مذکور بررسی می شود.
مسئله نفس از دیرباز مورد توجّه حکما و اندیشمندان بوده و بر اهمیّت آن تأکید کرده اند. ارسطو از صاحب نظران این عرصه، در باب اهمیّت آن چنین می گوید:
هر دانشی به چشم ما زیبا و ستودنی است، با این همه، دانشی را بر دانش دیگر رجحان می نهیم، یا از آن رو که دقیق است، یا از آن رو که موضوع بحث آن، عالی تر و در خور ستایش بیشتر است. به این دو سبب شایسته است که مطالعه نفس را در مقام اوّل جای دهیم. همچنین گویی بتوان از معرفت نفس در مطالعه تمام وجوه حقیقت، خاصّه در علم طبیعت، مددی شایان گرفت.(1)
1- . ارسطو، درباره نفس، ترجمه، تحقیق و تحشیه علیمراد داودی، چاپ چهارم، تهران، حکمت، 1378، ص1.