مجموعه مقالات معرفت شناسی صفحه 18

شاهد دیگر کاپلستون درباره اینکه پروتاگوراس متفکّری شکّاک و مخرّب اعتقادات دینی نبوده است، خلق و خو و طرز رفتار اوست که علاوه بر اینکه پایبند سنّت بوده، مدّعی بوده است که شهروندِ خوب می پروراند.(1)

در این دفاعِ کاپلستون از اعتقادات دینی پروتاگوراس، دیدگاه وی درباره خدایان با دیدگاهش درباره قانون نامه های مختلف مقایسه شده است و به خاطر داریم که قانون نامه های مختلف که پیامبر آداب و رسوم و به تعبیر دیگر، اشکال جزئی اخلاقی بودند، از نظر پروتاگوراس، امور نسبی معرفی شده اند. نتیجه این مقایسه این است که همان طور که قانون نامه ها امور نسبی است و فرد باید به سبب مصلحت جامعه، به آنها پایبند بماند، وجود و عدم خدایان نیز معلوم نیست، لکن دلیلی وجود ندارد که دین ارثی پدران را کنار گذاشت. بنابراین، پروتاگوراس در باب اعتقاد به خدایان، شکّاک ولاادری گرا بوده است؛ شکّاکی بی ضرر که در عمل، بر خلاف نظر خود رفتار می کرده است. این تفسیر کاپلستون، تنها دفاع از خلق و خوی پروتاگوراس است و نظریه او را درباره خدایان توضیح نمی دهد و بیان نمی کند که معنای این سخن چیست و چگونه این سخن ممکن نیست مخرّب اعتقادات دینی باشد؟ همان طور که در تفسیر گمپرتس می آید، این سخن ممکن است معنای زیبایی داشته باشد که کاپلستون آن را بیان نکرده است.

طبق این تفسیر کاپلستون، معنای سخن پروتاگوراس درباره خدایان، «شکّاکیت وجودشناختی» است که در مرحله ای بالاتر از «شکّاکیت معرفت شناختی» قرار دارد و آن را نیز شامل می شود.

تئودور گمپرتس و دیدگاه پروتاگوراس در باب مقیاس بودن انسان

تئودور گمپرتس(2) و دیدگاه پروتاگوراس در باب مقیاس بودن انسان

تئودور گمپرتس درباره سخن معروف پروتاگوراس در باب مقیاس بودن انسان، تفسیر خاصّی ارائه می دهد. به نظر او نیز این سخن مشهور پروتاگوراس از دو جهت ابهام دارد؛ نخست اینکه مراد از انسان، شخص است یا نوع که در تفسیر قبلی هم به آن اشاره شد. ابهام دوم در این است که جمله پروتاگوراس را باید «بر اینکه آنها وجود دارند» ترجمه کرد یا