مجموعه مقالات معرفت شناسی صفحه 193

بساطت ایجاب می داند. بساطت ایجاب نیز بدین سبب است که قضیه موجبه از یک موضوع و محمول و حرف ربط تشکیل می گردد، در حالی که قضیه سالبه، افزون بر این عناصر، به حرف سلب نیز نیاز دارد؛ از این رو، مؤخّر است؛ زیرا هر چه که وجودش متشکّل از اجزاء کمتری باشد، بر غیر خودش مقدّم است.(1)

اقسام حمل

حمل در اصطلاح، تبیین نسبت امری به امر دیگر یا به ایجاب یا به سلب است؛ مثل: «زید قائم است». در این قضیه، «زید»، موضوع و «قائم»، محمول و کلمه «است»، ربط دهنده بین موضوع و محمول است. حمل تقسیمات گوناگونی دارد؛ از قبیل حمل اوّلی ذاتی و حمل شایع صناعی، حمل مواطات و حمل اشتقاقی.

حمل اوّلی ذاتی؛ مثل: «انسان، انسان است». بنابراین، حمل اوّلی ذاتی، حمل بر خود است. در چنین حملی، موضوع و محمول به حسب مفهوم و مصداق یکی است. از چنین حملی، علم تازه ای برای انسان حاصل نمی شود.

حمل شایع صناعی؛ مثل: «آسمان، آبی است». از آنجایی که چنین حملی در علوم و صناعات، شایع است و بیشتر حملها از این نوع است، به چنین حملی، حمل شایع صناعی می گویند؛ زیرا حمل اوّلی به ندرت در محاورات استفاده می شود. در این حمل، موضوع و مفهوم از لحاظ مصداق، یکسان، ولی از لحاظ مفهوم، متفاوت است.

حمل مواطات؛ مانند: «انسان، ناطق است». این حمل، حملی است که محمول در آن عیناً بر موضوع حمل می شود. چنین حملی را «حمل هو هو» نیز می گویند. در چنین حملی، از حیثی بین موضوع و محمول، مغایرت و از حیثی اتّحاد هست؛ زیرا اگر مغایرت به طور کامل باشد، حمل صحیح نیست و اگر اتّحاد هم به طور کامل باشد، حمل مفید فایده نیست.(2)

حمل اشتقاق؛ مانند: