مجموعه مقالات معرفت شناسی صفحه 201

دوم از این دو قضیه منعقد نمی گردد، در حالی که جمهور منطق دانان بر تحقّق قیاس معتقدند.(1)

شیخ برای این مدعا استدلال آورده است که توضیح آن از حوصله این مقاله خارج است.

نتیجه گیری

تأثیر ارسطو در افکار اندیشمندان بعدی بسیار بوده است؛ به طوری که پیشگامان عرصه اندیشه و فکر، او را متحوّل کننده منطق، بلکه واضع آن می دانند و بزرگ ترین کارش را در منطق، پرداختن به قیاس می دانند.

ابن سینا با آنکه خود ید طولایی در منطق دارد، در برابر مقام شامخ ارسطو فروتنی می کند؛ به گونه ای که نه تنها کار خویش را در منطق، توضیح و شرح گفته های ارسطو می داند، بلکه معتقد است کسی بر مطالب ارسطو در باب منطق چیزی نیفزوده است. با این حال، ابن سینا بخش مقولات را از منطق حذف کرد و بحث از آن را وظیفه فلسفه دانست. ابن سینا همان طور که در فلسفه در بسیاری از مواضع بر منهج مشائیان می رفت، در منطق نیز مگر در موارد نادری، به حذف روش معهود تمایل ندارد.

ابن سینا در شفا همچون ارسطو، منطق را به نه بخش تقسیم کرد، ولی در اشارات، آن را به صورت دو بخشی (منطق تعریف و منطق حجّت) معرفی کرد؛ از این رو، منطق اشارات را سرآغاز منطق دوبخشی می نامند.

منطق دانان قبل از ابن سینا به قیاس اقترانی شرطی متفطّن نبودند؛ از این رو، قیاس از دیدگاه ابن سینا یا اقترانی است یا استثنایی، و قیاس اقترانی یا حملی است یا شرطی.

در باب دو قضیه مطلقه، آنگاه که در کیف با یکدیگر اختلاف داشته باشند، جمهور منطق دانان معتقدند قیاس شکل دوم منعقد است و ابن سینا با این رأی مخالف است و برای رأی خویش نیز استدلال اقامه می کند.

آرای منطقی ارسطو بر تألیفات منطقی ابن سینا حاکم است؛ گو اینکه مواردی یافت می شود که در بعضی از کتابها مطابقت و در بعضی دیگر، عدم موافقت ظاهر می گردد؛ مثل آنچه در تعریف عکس گفته شد.