مجموعه مقالات معرفت شناسی صفحه 231

سرانجام باید به یک امر ذاتی منتهی گردد و آن تحوّل و تکامل جوهری و ذاتی ای که تمام تحوّلات عوارض و کیفیات نفسانی به آن منتهی می شود، همان تحرّک و تکاملی است که در ذات جوهر نفس عاقل به وقوع می پیوندد؛ از این رو، علوم تصوّری و تصدیقی، نه تنها وسیله ارتباط انسان با جهان خارج، بلکه وسیله ارتقا و تکامل نفس انسانی نیز می باشد.

با توجّه به آنچه گذشت، اهمیّت مسئله تصوّر و تصدیق و ضرورت تحقیق پیرامون آن نیز آشکار می گردد؛ بنابراین، شایسته است مسائل و پرسشهای مربوط به آن را مطرح و در جست وجوی پاسخ آنها برآییم.

پرسشهای مورد بحث

در باب تصوّر و تصدیق پرسشهای گوناگونی مطرح است که در اینجا به برخی از مهم ترین آنها اشاره می شود:

1. ماهیّت و حقیقت تصوّر و تصدیق چیست؟ آیا این دو از امور بسیط به شمار می روند یا از امور مرکب؟

2. آیا تقسیم علم به تصوّر و تصدیق، از نوع تقسیم جنس به انواع است، یا تقسیم نوع به اصناف، یا تقسیم صنف به اشخاص و یا نوع دیگر؟

3. آیا مقسم این تقسیم، علم حصولی است یا علم حضوری یا هر دو؟

4. در صورتی که مقسم، علم حصولی باشد، علم حصولی جز صورت حاصله در ذهن چیز دیگری نیست و صورت حاصله مساوی با تصوّر است. حال با توجّه به این مطلب، آیا در این تقسیم، مقسم و قسم یکی نخواهد شد؟

5. غرض از تقسیم علم به تصوّر و تصدیق چیست؟

6. رابطه تصوّر با تصدیق چگونه است؟ آیا تصدیق به تصوّر نیازمند است، یا تصوّر به تصدیق، یا هیچ کدام به دیگری نیاز ندارد؟

7. با توجّه به اینکه عدم حکم در تصوّر و وجود حکم در تصدیق معتبر است، حال اگر تصدیق به تصوّر نیازمند باشد و تصوّر جزء یا شرط آن به شمار رود، آیا در این فرض، اجتماع نقیضین لازم نمی آید؟

از طرف دیگر، تصوّر، ضد تصدیق و قسیم آن به شمار می آید. حال اگر تصور جزء یا