مجموعه مقالات معرفت شناسی صفحه 232

شرط تصدیق به شمار آید، آیا در این صورت متقوم بودن شیء یا مشروط بودن آن به ضد خود لازم نمی آید؟

8 . رابطه حکم با تصدیق چگونه است؟ آیا حکم عین تصدیق است، یا جزء آن یا خارج از آن و عارض بر آن؟

9. اگر حکم عین تصدیق باشد، این بحث مطرح است که حکم یکی از افعال نفسانی به شمار رفته، تحت مقوله فعل داخل است، در حالی که مقسم تصوّر و تصدیق علم حصولی است و این علم از مقوله کیف است؛ بنابراین، این پرسش مطرح می شود که تصدیقی که یکی از اقسام علم حصولی است، چگونه می تواند فعل نفس باشد؟ آیا این امر، مستلزم آن نیست که شیء واحد، مصداق حقیقی دو مقوله متباین قرار گیرد؟

10. اگر حکم جزء تصدیق باشد، این پرسش را در پی دارد که در این فرض، تصدیق مرکّب از علم حصولی و غیر آن خواهد شد، آیا چنین مرکّبی خارج از علم حصولی نخواهد بود؟

11. اگر حکم خارج از تصدیق و عارض بر آن باشد، آیا در این صورت، تصدیق به تصوّر موضوع، محمول و نسبت، اختصاص ندارد؟ آیا با فرض اختصاص تصدیق به تصوّرات سه گانه، تصدیقی که قسیم تصوّر به شمار می رود، قسم آن نخواهد شد؟

12. صدق با تصدیق چه تفاوتی دارد؟

13. بین تصدیق منطقی و تصدیق کلامی چه نسبتی برقرار است؟

14. منشأ پیدایش تصوّر و تصدیق چیست و این دو، چگونه به دست می آید؟

15. تصوّر و تصدیق دارای چه اقسامی است؟

برای یافتن پاسخ این پرسشها، دیدگاه فیلسوف بزرگ اسلامی و مؤسس حکمت متعالیه، صدرالمتألهین را در این باب مورد بررسی قرار می دهیم تا معلوم گردد که آیا براساس نظریه او برای پرسشهای یادشده، پاسخ مناسبی به دست می آید یا خیر؟

چیستی تصوّر و تصدیق

اشاره

برای روشن شدن نوآوری و ابداعات صدرالمتألهین در این مسئله، نخست به دیدگاههای معروف در این باره اشاره می کنیم و سپس دیدگاه وی را به تفصیل بررسی می کنیم.