مجموعه مقالات معرفت شناسی صفحه 38

نتیجه رسیده است که امر صائر و در حال سیلان، نه در زمره «هستی ها»ست و نه جزء «نیستی ها»، بلکه واسطه ای بین این دوست.(1)

3. معرفت باید همراه امر «معقول» باشد؛ یعنی مستدل و موجّه باشد.

افلاطون بر این باور است که صرف رسیدن به پاسخ درست یک مسئله، معرفت نیست، بلکه ممکن است صرفاً در حکم باور صادق باشد، ولی لازمه معرفت، ارائه ادلّه ای است که پاسخ بر آنها مبتنی باشد و ماهیّت متعلَّق شناسایی را روشن کند. وی در رساله جمهوری، کتاب هفتم، پس از بیان «تمثیل غار» و تبیین روش فراگیری معرفت می گوید:

اگر کسی نتواند ماهیّت چیزی را برای خود و دیگران با استدلال روشن کند، آن کس درباره آن چیز، عاری از «شناسایی» خردمندانه خواهد بود.

همین کار، درباره ایده «خوب» نیز صادق است؛ یعنی اگر کسی قادر نباشد، ماهیّت «خوب» را روشن نماید و حدود آن را از مفاهیم دیگر مجزا کند... خواهی گفت که او نه ماهیّت «خوب» را می شناسد و نه می داند که چه، «خوب» است.(2)

4. معرفت باید صادق و خطاناپذیر باشد.

افلاطون در مناسبتهای مختلف به این امر اشاره کرده است. حاصل سخن وی پس از بررسی تعریف فیلسوف در رساله جمهوری، کتاب پنجم، چنین است که کسی که شبیه چیزی را خودِ آن چیز پندارد، آن کس در خواب و فعالیّت درونیش، «پندار» است، اما کسی که خودِ شیء را کما هو درک کند، آن کس بیدار و فعالیّت درونیش، «شناسایی» است؛(3) به عبارت دیگر، کسی که بتواند ماهیّت راستین چیزی را دریابد، دارای «شناسایی» است، اما کسی که نتواند ماهیّت چیزی را درک کند و آن را مستدل سازد، فاقد «شناسایی» است.(4)

جنبه سلبی معرفت از دیدگاه افلاطون

اشاره

در جنبه سلبی معرفت، یعنی حدود و مرزهایی که معرفت را از سایر ادراکها جدا می کند، مسائل زیر مطرح است:

1- . همان، ج2، ص1085.
2- . همان، ج2، ص1159.
3- . ر.ک: همان، ج2، ص1078-1079.
4- . ر.ک: همان، ص1159.