مجموعه مقالات معرفت شناسی صفحه 65

خانه یا انگشتر».(1) این مطلب نیز بیانگر این است که مصنوعات، دارای «ایده» نخواهد بود.(2)

به نظر می رسد این برداشت بورمان از حرف ارسطو درست نیست؛ زیرا جمله نخست او بیانگر این است که از نظر ارسطو، اگر وجود «ایده» پذیرفتنی باشد، در امور طبیعی نیز پذیرفتنی است و افلاطون در این امور حق دارد به «ایده» معتقد باشد، اما از این جمله فهمیده نمی شود که افلاطون، «ایده» مصنوعات را قبول ندارد.

جمله دوم بورمان، اصلاً نقل قول افلاطون نیست، بلکه مال خود ارسطوست. او می خواهد بگوید که درباره مصنوعات انسان، مانند انگشتر و...، اصلاً «ایده» و «مُثُل» فرض ندارد؛ بنابراین، در امور طبیعی نیز چنین خواهد بود.

نتیجه گیری

از نظر افلاطون، «معرفت» باید معقول، مستدل و خطاناپذیر باشد. این امر، در صورتی تحقّق یافتنی است که متعلّق آن، امر ثابت و تغییرناپذیر باشد؛ بنابراین، محسوسات و صرف حکم صحیح، از حوزه معرفت خارج می شود؛ زیرا محسوسات در حال دگرگونی است و حکم صحیح نیز در عین حال که با مدارک کافی به دست آمده است، ممکن است مطابق با واقع نباشد.

نظام هستی متناظر با یکدیگر بوده، هر یک از مراتب متعدّد برخوردار است؛ بدین معنا که قلمرو هستی به دو عالم معقول و محسوس قابل تقسیم است. عالم معقول به مثل و ریاضیات، عالم محسوس به اشیای محسوس و سایه های آن تقسیم پذیر است. ادراکهای آدمی نیز به معرفت و گمان، معرفت به شناخت و استدلال، و گمان به عقیده و پندار تقسیم می شود.

آموختن معرفت ممکن نیست، بلکه تنها از راه «یادآوری» دست یافتنی است. برای یادآوردن آن، پس از توجّه به عدم کفایت حس و وادار کردن عقل به جست وجو و تفکّر، باید علم حساب، هندسه، نجوم و موسیقی را فرا گرفت و به مطالعه دیالکتیک روی آورد، تا سرانجام با صور کلیّات و مُثُل آشنا گردیده، به شناسایی تردیدناپذیر برسیم.