مجموعه مقالات معرفت شناسی صفحه 75

از طریق این رساله می توان به انتقادات فیلسوفِ اپیکوری بر فلاسفه دیگر پی برد؛ به گونه ای که همه این انتقادات، در جهت تقویت شناسایی حس و تأکید بر اهمیت آن است.

بنابراین، این سخن دِموکریتوس که شناسایی حس، فاقد اصل صحیح است، مردود است. همچنین باور پارمنیدس که کثرت اشیا را منکر است، مخدوش است. اعتقاد امپدوکلس نیز بدین سبب باطل است که اختلاف طبایع در بین اشیا را نپذیرفته است و سقراط بدین دلیل که در جست وجوی تعریفی درباره مفهوم انسان بوده است، مورد انتقاد است؛ چراکه مفهوم انسان، مفهومی روشن است. ایده سلب جوهریّت برای اشیای محسوس از ناحیه افلاطون، ممکن نیست مقبول باشد. دیدگاه استیلپن(1) نیز به دلیل اعتقادش مبنی بر اینکه هیچ چیز را نمی توان درباره هیچ چیز گفت، نهایت بی توجّهی به داده های حسّی است و سرانجام، این سخن از آرکسیلائوس(2) که پی بردن به وجود واقعی اشیا به وساطت تصوّرات، امر ممکنی نیست، سخنی به غایت غلط است. در همه این موارد، اپیکوریان در تلاش اند تا به نوعی بر شناسایی از راه حواس تأکید کنند و حواس را به عنوان ملاک واقعی و راه دست یابی به جهان خارج بشناسانند. حال، سؤال این است که آیا اپیکوریان در همه موارد فوق، به اعتقادات خود پایبند بوده اند؟ تنها پاسخی که پلوتارخوس به همه این انتقادات داده است، این است که شواهدی از نصوص اقوال اپیکور در دست است که این حکیم، به نسبیّت احساسات اقرار دارد.(3)

اپیکوریان و قداست زدایی از معرفت

مکتب اپیکوری از مکاتبی است که قداست زدایی از معرفت را موجب شده است. معرفت، طبیعتاً دارای قداست است؛ زیرا با حقّ اصلی و اوّلی، یعنی سرچشمه هر امر قدسی، رابطه ای عمیق دارد. اینکه انسان امروزی از احساس حیرت بی بهره است و اینکه در دنیای متجدّد، قوه عاقله فقط به معنای زیرکی و زرنگی آن به کار رفته و حکمت ذوقی بسیار کمرنگ گشته و عقل استدلالی به معنای ظاهری و ابتدایی اش تنزّل یافته است، همه، گواه این است

1- . Stilpon.
2- . Arcesilaus.
3- . ر.ک: امیل بریه، تاریخ فلسفه، ترجمه علیمراد داودی، ج2، ص97.