مجموعه مقالات معرفت شناسی صفحه 8

ماهیّت وزمینه های شناخت»، خصوصاً از حیث محدودیتها و ارزش آن است(1) و به شاخه ای از فلسفه اطلاق می گردد که به بررسی ماهیّت و حدود معرفت، پیشرفتها و مبانی آن می پردازد و اعتمادپذیری ادّعاهای معرفتی را می سنجد.(2)

سوفیست و سوفسطاییان

واژه «سوفیست»(3) از واژه هایی با تاریخی پرفراز و نشیب است. صاحب این عنوان، گاهی در اوج عزّت و احترام بوده و در برهه ای از زمان، در قعر بدنامی و انزجار، روزگار گذرانده است. در قطعه ای از ارسطو و ایسوکراتس،(4) حکمای هفت گانه که بزرگ ترین حکیمان و خردمندان یونان باستان بوده اند، «سوفیست» نامیده شده اند،(5) اما این عنوان به طور خاص، بر گروهی از معلمان حرفه ای در سده پنجم قبل از میلاد اطلاق می شود. در این دوره که هنوز قرن نویسندگی صرف نبود و یونانیان، قسمت عمده غذای روحی خود را از راه گوش می گرفتند، در اثنای مسابقه های ورزشی المپ و سایر جشنها، مردانی در برابر جمعیت ظاهر می شدند که خطابه های پر آب و تاب و گاه وحشت انگیزی را که پرداخته بودند، به گوش حاضران می رساندند و در محافل دوستانه نیز از حاضران با خطابه های فصیح و مزین به صنایع ادبی درباره مسائل علمی و اخلاقی پذیرایی می کردند.(6) این مردان که خود را «سوفیست» یعنی «استاد حکمت» می نامیدند، معلمانی حرفه ای بودند که در برابر دست مزد، انواع مهارتهای خود را در فنون مختلف از قبیل بلاغت، فلسفه و جدل به شاگردانشان می آموختند و جوانان را به ویژه بزرگ زادگان، برای پیروزی در کار سیاست و موفقیت در مکالمات، آموزش می دادند.

1- . Webster’s New Collegiate Dictionary، چاپ چهارم، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی و نشر علم، 1374، ص385.
2- . دیوید و. هاملین، تاریخ معرفت شناسی، ترجمه شاپور اعتماد، تهران، نشر پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1374، ص1.
3- . Sophist.
4- . «Isocrates»؛ شاگرد و جانشین ارسطو.
5- . ر.ک: علی عسکری یزدی، شکّاکیت «نقدی بر ادلّه»، قم، مؤسسه بوستان کتاب، 1381، ص70.
6- . تئودور گمپرتس، متفکران یونانی، ترجمه محمدحسن لطفی، تهران، شرکت سهامی انتشارات خوارزمی، 1375، ج1، ص430.