فراتر از عرفان : خداشناسی فلسفی و عرفانی از نگاه وحی و عرفان صفحه 105

کلّها حاضره لدی ذاته.(1)

وجود معلول به وجود علّت آفریننده خود قیام دارد، و هر چیزی که این گونه باشد از وجود علّت خود خارج نیست،... پس لازمه واقع شدن در دایره وجودی آن و خارج نبودن از آن، این است که همه اشیا در ذات او حضور داشته باشند.

فعل بی نهایت؟!

در کتاب "علی بن موسی الرضا علیه السلام والفلسفه الالهیه" نه تنها ذات خداوند متعال "بی نهایت" دانسته شده، بلکه خلق و تدبیر الهی نیز نامتناهی انگاشته شده و در این مورد چنین آمده است:

إنّ مقتضی التوحید الربوبیّ، وإطلاق التدبیر الغیر المتناهی، هو أنّه لا یوجد شیء إلّا بتدبیره تعالی.(2)

مقتضای توحید ربوبی و بی حد و مرز بودنِ تدبیر غیر متناهی این است که هیچ چیزی خارج از تدبیر خدای تعالی موجود نشود.

با اینکه بدیهی است تدبیر، یک حقیقت عددی است و حقیقت عددی محال است بی نهایت باشد. علاوه بر اینکه اگر تدبیرات الهی بی نهایت می بود دیگر جایی برای امکان وجود یافتن چیزی دیگر باقی نمی ماند که سخن از دخول یا خروج آن از تدبیر الهی در میان آید.