کتابخانه بالقرآن

فراتر از عرفان : خداشناسی فلسفی و عرفانی از نگاه وحی و عرفان صفحه 140

صفحه 140

فصل چهارم: ادعای نابجای ادراک کنه ذات خداوند

اشاره

از دیدگاه برهان و وحی، امکان "معرفت و شناخت" تنها درباره موجودی است که دارای "مقدار و اجزا" باشد، موجود بر خلاف مقدار ذاتا از حیطه وصول و ادراک و شناخت خارج می باشد. چنین موجودی جز از طریق آثار و مخلوقات خود مورد تصدیق قرار نمی گیرد، و هرگز علم به کنه وجود آن حاصل نمی شود.

این مطلب درست بر خلاف دیدگاه معرفت بشری است که کنه ذات خداوند را "حقیقت وجود" می داند(1) و

1- . این عقیده در اصل از پندارهای نادرست اهل سنّت و مخالفان مکتب عصمت؟عهم؟ است که توسط عرفای سنّی مذهب به اندیشه شیفتگان تفکّر عرفانی و فلسفی راه یافته است، علامه حلّی؟ق؟ در "نهج الحق" در مورد بطلان اعتقاد به وحدت خالق و خلق می نویسد: ... وخالف فی ذلک جماعه من الصوفیِّه من الجمهور، فحکموا بأنّه تعالی یتّحد مع أبدان العارفین، حتی أنّ بعضهم قال: إنّه تعالی نفس الوجود، وکلّ موجود هو اللّه تعالی! وهذا عین الکفر والإلحاد. والحمد لله الذی فضّلنا باتّباع أهل البیت دون أهل الأهواء الباطله. (علامه حلی، نهج الحق وکشف الصدق، 57). و "قواعد المرام" می نویسد: البحث التاسع: حقیقه اللّه تعالی غیر معلومه لغیره بالکنه، خلافاً لجمهور المعتزله والأشعریّ... احتجّ الخصم: بأنّ حقیقه اللّه تعالی عین وجوده، ووجوده معلوم، فحقیقته معلومه. والمقدّمتان قد سبق بیانهما. جوابه: إنّ الأوسط فی هذه الحجّه غیر متّحد فی المقدّمتین، فإنّ وجوده الذی هو عین حقیقته هو وجوده الخارجیّ الخاصّ، ووجوده المعلوم هو المحمول علیه وعلی غیره... وحینئذ لا تتمّ الحجّه. (بحرانی، ابن میثم، قواعد المرام فی علم الکلام، 75 _ 76)