فراتر از عرفان : خداشناسی فلسفی و عرفانی از نگاه وحی و عرفان صفحه 235

سکون، بل هو خالق الزمان والمکان والحرکه والسکون، تعالی عمّا یقول الظالمون علوّاً کبیراً.(1)

همانا خداوند قابل توصیف به داشتن زمان و مکان و حرکت و انتقال و سکون نیست، او آفریننده زمان و مکان و حرکت و سکون است، فراتر است از آنچه ستمگویان می اندیشند فراتری بزرگی.

امام کاظم علیه السلام می فرمایند:

إنّ اللّه تبارک وتعالی کان لم یزل بلا زمان ولا مکان، وهو الآن کما کان.(2)

خداوند پیوسته بوده است بدون زمان و مکان، و الان نیز چنان است.

حضرت رضا علیه السلام می فرمایند:

لا تصحبه الأوقات، ولا تضمنه الأماکن... سابق الأوقات کونه، والعدم وجوده، والابتداء أزله.(3)

اوقات و زمان ها مصاحب او نیستند، و مکان ها ذات او را در بر ندارند، وجود او قبل از وجود اوقات و زمان ها است، هستی او بر عدم پیشی جسته، و ازلیت او بر ابتدا سبقت گرفته است.

و می فرمایند:

لا تصحبه الأوقات.(4)

زمان ها مصاحب وجود خداوند نیستند.

خدای فلسفه و عرفان در گستره زمان و مکان

اهل فلسفه و عرفان گر چه گاهی به لزوم فراتر بودن ذاتِ خداوند از اتّصاف به زمان و مکان اعتراف کرده اند،

1- . بحار الأنوار، 3 / 309، از امالی صدوق؟ق؟.
2- . التوحید، 179؛ بحار الأنوار، 3 / 327.
3- . عیون اخبار الرضا علیه السلام ، 1 / 151؛ التوحید، 37؛ بحار الانوار، 4 / 229.
4- . التوحید، 37؛ عیون اخبار الرضا علیه السلام ، 151؛ بحار الأنوار، 4 / 229.