فراتر از عرفان : خداشناسی فلسفی و عرفانی از نگاه وحی و عرفان صفحه 322

با تدبر در کلام ملاصدرا و نیز تصریحات وی و اتباعش در موارد مختلف، و با توجه به لوازم و آثار و نتایجی (مانند غیر قابل خلق و عدم بودن واقعی موجودات، و متطور شدن ذات احدیت به اطوار و صورت­های مختلف و...) که او و سایر اهل فلسفه بر عقیده "اصالت و عینیت حقیقت وجود" مترتب می دانند مراد ایشان از امثال سخن فوق این است که:

واقعیت عینی و خارجی را وجودی مطلق و بی نهایت تشکیل می دهد، و تمامی اشیاء و ماهیاتی که موجود به نظر می آیند صرفا اموری خیالی و غیر واقعی اند که از دگرگونی های همان حقیقت مطلق و بی نهایت حاصل می شوند. حقیقت بودنِ هر حقیقتی به تطور همان حقیقت وجود مطلق و بی نهایت است، پس خود آن حقیقت از هر حقیقتی سزاوارتر به این است که دارای حقیقت و واقعیت باشد و هیچ چیز دیگری غیر وجود آن حقیقت بی­نهایت دارای واقعیت و عینیت نیست.

نقد اساس نظریه اصالت وجود صدرایی

استدلال ملاصدرا در مورد اثبات اصالت و عینیت حقیقت وجود که قرن هاست اساس افکار و اندیشه های فلسفی و عرفانی صدر الفلاسفه و پیروان او را تشکیل می دهد دارای اشکالات آشکاری است که به برخی از آن ها اشاره می کنیم:

الف) شکی نیست که حقیقت بودنِ اشیاء به نفس وجود آن ها است و بدون وجود، جز عدم و بطلان و نیستی هیچ چیزی نیستند، اما سخن در این است که آیا این وجود، حقیقتی مخلوق و قابل عدم و نیستی است که دلالت بر وجود خالقی متعالی از قابلیت وجود و عدم، و فراتر از داشتن جزء و کل می کند (نظریه خلق، و