فراتر از عرفان : خداشناسی فلسفی و عرفانی از نگاه وحی و عرفان صفحه 353

از صفات مخلوقات فراتری بزرگی.

فلسفه و قدم عالم

در مکتب وحی و برهان، حدوث اشیاء دلیل بر وجود خالق متعال و آفریننده جهان است، اما فلسفه چون حدوث حقیقی عالم را انکار می کند، به جای "برهان حدوث و قدمِ" اهل ادیان، به چیزی که بر آن نامِ "برهان وجوب و امکان" نهاده است تمسک می جوید، و در ضمن تقریر این برهان می کوشد در عین دست برنداشتن از اعتقاد به ازلیت عالم، تصویری از وجود خداوند را نیز ارائه دهد.

در حالی که برهان فلسفی وجوب و امکان مطلبی نادرست است و وجود خداوند را اثبات نمی کند. تنها یکی از اشکالات آن این است که از یک طرف عالم را ازلی و قدیم می داند و از طرف دیگر دارای مبدء و مستند به وجود غیر، تناقضی واضح و آشکار است.

(مخفی نماند گروهی از متکلمین که در مسأله اثبات وجود خداوند به برهان وجوب و امکان تمسک کرده اند، منظورشان از ممکن الوجود معنایی است که مصداق آن جز حادث چیز دیگری نیست، نه ممکن الوجودی که هرگز عدم نداشته، و دارای وجود ازلی باشد، لذا تناقض مذکور فقط بنابر مبانی فلسفی لازم می آید).

جمعی از اهل بحث به تباین برهان "حدوث و قدم" و "وجوب و امکان" توجه ننموده و آن دو را در ردیف هم می پندارند، چنانکه در کتاب "علی بن موسی الرضا علیه السلام والفلسفه الالهیه" چنین آمده است:

إنّ کلّ موجود حادث فله مبدء أزلیّ قدیم. وإنّ کلّ موجود لا یکون وجوده عین ذاته، فهو محتاج إلی موجود یکون وجوده عین ذاته _ وهذا هو