فراتر از عرفان : خداشناسی فلسفی و عرفانی از نگاه وحی و عرفان صفحه 494

«حقیقت وجود [که گفته شد عین اعیان موجودات و حاق واقع است]... اصلا دوم ندارد، پس خود آن واجب الوجود بالذات است».

«واجب الوجود تعالی حقیقه الوجود الصرف التی لا ثانی لها... إذ کلّ ما فرض ثانیاً لها عاد أولا».(1)

«واجب الوجود تعالی، حقیقت وجود صِرف [و بینهایتی] است که اصلا دوم ندارد... زیرا هر چیزی که دومیِ آن وجود صِرف [و بینهایت] فرض شود خودِ همان اولی خواهد بود».

... فی إثبات ذاته تعالی... لبطلان الغیر... إذ لا غیر هناک...(2)

... در اثبات ذات خدای تعالی... به جهت بطلان همه چیز غیر از او... چون اصلا آنجا غیر او چیزی نیست...

کتاب "نهایه الحکمه" بر این است که چیزهایی از ذات خدا صادر شده است که با خود خدا مساویند، و خداوند عاجز است از اینکه غیر از آن وجود مساوی با خود چیز دیگری ایجاد کند:

«الواجب تعالی... لا یفیض إلّا وجوداً واحدا بسیطاً له کلّ کمال وجودیً».(3)

«واجب تعالی... افاضه نمیکند مگر وجود واحد بسیطی را که دارای تمامی کمالات وجودی است».

نفی وجود خالق متعال در دو کتاب مورد اشاره:

دو کتاب "بدایه الحکمه" و "نهایه الحکمه"، وجود خالق و آفرینندهای را که غیر وجود عالم است نمیپذیرد، و ذات خدای تعالی را عین همه اشیاء میداند و اصلا

1- . طباطبایی، محمد حسین، بدایه الحکمه، 157.
2- . طباطبایی، محمد حسین، بدایه الحکمه، 156.
3- . طباطبایی، محمد حسین، نهایه الحکمه، 315 _ 316.