فراتر از عرفان : خداشناسی فلسفی و عرفانی از نگاه وحی و عرفان صفحه 497

«إنّ العلّه تمام وجود معلولها». (1)

«همانا علت، تمام وجود معلول است».

إنّ تمام الشیء هو الشیء وما یفضل علیه» .(2)

«همانا تمام شیء، خود همان شیء است و آنچه که زاید بر آن است».

«من الواجب فی التشکیک أن یشمل الشدید علی الضعیف وزیاده».(3)

در تشکیک، و اجب است که شدید، مشتمل باشد بر ضعیف و زیادت بر آن».

آیا همه ممکنات، واجب الوجود و قدیم و مراتب و اجزای ذات خدایند؟!

بر اساس حکم ضروری عقل و برهان و مسلمات ادیان بدیهی است که ذات احدیت، متجزی و مرکب از وجود اشیاء نیست و غیر وجود مخلوقات خود است؛ و فرض مرکب بودن شیء از اجزای عدمی! که فلسفه آن را ساخته و پرداخته است بیاساس است.

در دو کتاب کتاب "بدایه الحکمه" و "نهایه الحکمه" وقتی که میخواهند عقیده خود در باره وسعت وجود خدا و شمول ذات او نسبت به جمیع اشیاء را بیان کنند چنین مثال میزنند که یک نور غیر متناهی شامل جمیع انوار است به گونه ای که هیج جایی برای وجود هیچ نور دیگر باقی نمیگذارد بلکه همه نورهای دیگر، داخل در همان نور اولی و جزء وحصه ومرتبهای از همانند.

1- . طباطبایی، محمد حسین، نهایه الحکمه، 234.
2- . طباطبایی، محمد حسین، نهایه الحکمه، 269.
3- . طباطبایی، محمد حسین، نهایه الحکمه، 118.