فراتر از عرفان : خداشناسی فلسفی و عرفانی از نگاه وحی و عرفان صفحه 499

آیا خلق کردن و رزق دادن خداوند غیر اختیاری است؟!

کتاب "نهایه الحکمه" معتقد است که خلق کردن و رزق دادن خداوند به اختیار او نبوده، بلکه لازمه ذات اوست، و خلق و رزق بر اساس اشراق ذات است، یعنی به معنای این است که ذات خدا به صورت اشیاء ظاهر شده است نه اینکه خدا آنها را آفریده و ایجاد کرده باشد:

«فکونه تعالی بحیث یخلق وکونه بحیث یرزق إلی غیر ذلک صفات واجبه ومرجعها إلی الإضافه الإشراقیّه».(1)

«اینکه خدا به گونه ای باشد که خلق کند و روزی دهد و همچنین بقیه صفات او واجب و لازم است، و معنای آن به اضافه اشراقیه برمی گردد».

نفی حدوث حقیقی و مخلوقیت و ابتدا داشتن عالم در دو کتاب مورد اشاره:

بر اساس معارف مکتب عقل و برهان و وحی، عالم و جمیع ما سوای خدای تعالی مخلوق و حادث حقیقی است، و زمان هم حادث و مخلوق است، نه اینکه قدیم و أزلی و متعاصر و متلازم با وجود حق عزّ و جلّ باشد، و لکن میبینیم که کتاب "بدایه الحکمه" و "نهایه الحکمه" اعتقاد به قدم عالم داشته و اعتقاد به حدوث عالم را تخطئه میکند، بلکه عقیده به حدوث عالم را _ که از ضروریات ادیان و عقائد امامان ما؟عهم؟ است _ سخیفترین عقاید و ناشی از عدم شعور معتقدین به آن میشمارد! چنان که مینویسد: