فراتر از عرفان : خداشناسی فلسفی و عرفانی از نگاه وحی و عرفان صفحه 501

خارجیّ... فإذن لکلّ حادث زمانیّ مادّه سابقه علیه تحمل قوّه وجوده».(1)

«هر حادث زمانی، متأخر از امکان وجود است... و این امکان یک امر خارجی است[!]... بنابر این قبل از هر چیزی که حادث زمانی باشد ماده ای وجود داشته که آن امکان را حمل کرده است».

آیا ذات خدای تعالی شبیه یا هم سنخ خلق است؟!

بر اساس معارف مکتب عقل و برهان و وحی، هر کس چیزی را شبیه خداوند و هم سنخ او دانسته، و خدا را به مخلوقات تشبیه کند خدا را نشناخته است. خداوند متعال می فرماید:

«ما عرفنی من شبّهنی بخلقی».(2)

«هر کس مرا تشبیه به خلقم کند مرا نشناخته است».

ولی در کتاب "نهایه الحکمه" به وضوح میبینیم:

«إنّ الواحد لا یصدر عنه إلّا الواحد ولمّا کان الواجب تعالی واحداً بسیطاً من کلّ وجه... لا یفیض إلّا وجوداً واحداً بسیطاً له کلّ کمال وجودیّ لمکان المسانخه بین العلّه والمعلول».(3)

«از واحد جز واحدی صادر نشود و چون واجب تعالی از هر جت واحد و بسیط است... جز یک وجود واحد بسیط که همه کمالات وجودی را دارد خلق نکند زیرا باید بین علت و معلول هم سنخی باشد».

«من الواجب أن یکون بین المعلول وعلّته سنخیّه ذاتیّه».(4)

1- . طباطبایی، محمد حسین، بدایه الحکمه، 118 _ 119.
2- .توحید ، 68 ؛ بحار الانوار ، 3/291 .
3- . طباطبایی، محمد حسین، نهایه الحکمه، 315 _ 316.
4- . طباطبایی، محمد حسین، نهایه الحکمه، 166.