فراتر از عرفان : خداشناسی فلسفی و عرفانی از نگاه وحی و عرفان صفحه 510

بأنفسها والمادّیّه منها بصورها المجرّده».(1)

«پس آنها برای او معلومند به علمی حضوری در مرتبه وجودهای آنها، مجردات به نفس خودشان و بدون واسطه در ذات او حضور و وجود دارند، و مادیها صورتهای مجرد آنها [علم حصولی] در ذات او حضور و وجود دارد».

آیا ما مجبوریم یا مختار؟ و آیا هر فعلی فعل خداست؟ و آیا اعتقاد به اختیار عقیده شیعه

آیا ما مجبوریم یا مختار؟ و آیا هر فعلی فعل خداست؟ و آیا اعتقاد به اختیار عقیده شیعه(2) است یا معتزله؟ و آیا شیعیان با پرستندگان بتها و ستارگان مساویند؟!

عقل و برهان و قرآن و ادیان، انسانها را فاعل افعال و گناهان و معاصی خود میدانند:

خداوند متعال میفرماید:

<ذلِکَ بِما قَدَّمَتْ أَیدِیکُمْ وَ أَنَّ اللَّهَ لَیسَ بِظَلَّامٍ لِلْعَبِید>.(3)

<فَأَصابَهُمْ سَیئاتُ ما عَمِلُوا>.(4)

<ذلِکَ بِما قَدَّمَتْ یداکَ وَ أَنَّ اللَّهَ لَیسَ بِظَلَّامٍ لِلْعَبِید>.(5)

1- . طباطبایی، محمد حسین، بدایه الحکمه، 164.
2- . علامه نصیر الدین طوسی در ردّ این فلاسفه جبری میفرماید: المسأله السادسه فی أنّا فاعلون . و علامه حلّی در شرح آن میفرماید: والضروره قاضیه باستناد أفعالنا إلینا. (کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، 308). و نیز علامه حلی میفرماید: والحقّ أنّا فاعلون، ویدلّ علیه العقل والنّقل. (استقصاء النظر فی القضاء والقدر، 34).
3- . آل عمران، 182.
4- . نحل، 34.
5- . حج، 10.