فراتر از عرفان : خداشناسی فلسفی و عرفانی از نگاه وحی و عرفان صفحه 68

خداونداست.

فلسفه و عرفان جدایی و تباین خالق و خلق را انکار می کند

وجوب تباینِ ذاتی خالق و مخلوق، از امور مسلّم مکتب برهان و وحی است، اما معرفت فلسفی و عرفانی صریحا تباین و جدایی خالق و خلق را انکار می کند، و فراتر از اعتقاد به وجوب سنخیت خالق و مخلوق، وجود عینی آن دو را واقعا یکی می داند، در کتاب "علی بن موسی الرضا علیه السلام والفلسفه الالهیه" آمده است:

کلّ ما عداه فهو فیضه، فلا یکون أمراً مبائناً عنه.(1)

هر چه غیر خدا باشد رشحه ذاتِ اوست پس جدا از او نمی باشد.

در "تعلیقات کشف المراد" نیز وجود عقلی که در پندار فیلسوفان صادرشده و پدیدآمده از ذات احدیت است، چیزی غیر از وجود خداوند دانسته نشده و در این باره آمده است:

وما قالوه من أنّ العقل یعقل ذاته... فلیس عقلاً مبائناً وموجوداً متمایزاً عن فاعله سبحانه.(2)

اینکه گفته اند "عقل"[اول موجودی که در پندار فیلسوفان از ذات خداوند پدیدار می شود] ذات خود را می یابد... موجودی مباین و متمایز و جدا از وجود آفریننده خود نیست.

و نیز چنین آمده است: