- مقدمه 1
- اشاره 3
- وحدت یا توحید؟! 7
- نمونه هایی دیگر از سخنان وحدت وجودیان 13
- خلاصه اشکالات: 19
- توضیح اشکالات: 21
- اشکال اول: 21
- بر آستان وحی 24
- اشکال سوم: 40
- اشکال چهارم: 42
- اشکال پنجم: 46
- اشکال ششم: 49
- اشکال هفتم: 50
- اشاره 61
- تفسیر اول: 64
- تفسیر سوم: 66
- فصل سوم: اشراقات و الهامات فلسفی و عرفانی!! 72
- اشاره 72
- ادعاهای عارفان و خودباختگی دیگران! 78
- نظرات برخی بزرگان در مورد وحدت وجود 91
- برخی مخالفان ملاصدرا 117
مقدمه
تفسیر هستی چیست، و رابطه خداوند با خلق چگونه است؟!
آیا عالم آفریده خداوند است؟! یا اینکه خود خداوند به صورت زمین و آسمان و انسان و جن و فرشته و سنگ و چوب و... پیوسته در رقص و نمود و تجلی و ظهور است؟!
در این باره دیدگاه های گوناگونی وجود دارد:
دیدگاه دهریان: جهان هستی، حقیقتی ازلی و ابدی است که پیوسته به صورت های مختلف درمی آید و خالق و آفریننده ای در کار نیست.
دیدگاه فیلسوفان: عالم، صادر (پدید آمده) از ذات خداوند است.
دیدگاه اهل عرفان (وحدت وجودیان): جهان هستی، همان حقیقت وجود خداوند است که هر لحظه به صورتی درمی آید و خالق و مخلوقی در کار نیست.(1)
عقیده اهل برهان و ادیان: جهان هستی، مخلوق و آفریده خداوند متعال است، و اشیا نه پدید آمده از ذات خداوندند، و نه جلوه یا صورت یا اجزای وجود او.(2)
1- . با توجه به تناقضات شدیدی که در فرآورده های مکاتب فلسفی و عرفانی ما وجود دارد ارائه عقیده آنان به طور خلاصه و منسجم ناممکن است. گرچه این اختلافات تنها در ظاهر و گونه های تبیین عقاید آنان خلاصه می شود و گرنه اصول و مبانی و نتایج افکار آنان یک چیز بیش تر نیست. رجوع کنید به فصل "تفسیرات گوناگون وحدت وجود"؛ نیز به اسفار 1 / 128 129.
2- . بر خلاف آنچه مشهور است و اکثریت گمان می کنند که مکتب فلسفه، مکتب عقل و برهان است، حقیقت این است که بهترین براهین در مدرسه علوم آسمانی یافت می شود و اندیشه های بشری و فلسفی و عرفانی بر اساس تخیّلات و اوهام دور از واقع بنا نهاده شده است. این مطلب را تا حدودی در این نوشته نشان خواهیم داد وبیان مفصّل آن را به محل مناسب آن وا می نهیم.