تاملی در نظریه اصالت وجود و وحدت وجود صفحه 10

عینی وجود می گردد ، در مبحث اصالت وجود منظور از واژه ماهیت همان اصطلاح اول است ولی نه مفهوم خود این کلمه یا ماهیت به حمل اوّلی بلکه بحث درباره مصادیق این مفهوم یعنی ماهیت به حمل شایع مانند انسان است زیرا قائلین به اصالت ماهیت هم اعتراف دارند که خود این مفهوم مفهومی است اعتباری » .(1)

بعضی از فلاسفه معنای دیگری را ذکر نموده و آن را داخل در محلّ نزاع دانستند و آن عبارتست از : هر امر موجود غیر از خودِ وجود . بر طبق این معنا ، مفهوم ما هوی عبارتست از هر مفهومی ، جز مفهوم « وجود » که از موجودی انتزاع گردد . این معنا اعمّ از معنای نخست است ، زیرا علاوه بر ماهیات بالمعنی الأخص ، شامل اموری چون امکان و وجوب و علّت و معلول و مانند آن نیز می شود اما اخصّ از معنای دوم است ، زیرا اوّلاً وجود را در بر نمی گیرد ، بلکه در مقابلِ وجود است و ثانیا شامل اعدام نمی شود اینکه در نزاع اصالت وجود یا ماهیت ، مقصود از ماهیت معنای دوم آن _ ما به الشی ء هو هو _ نیست روشن است ، زیرا اصالت ماهیّت ، به این معنا با اصالت وجود منافات نخواهد داشت ، بلکه اصالت وجود را نیز در بر خواهد گرفت ...

امّا از دو معنای دیگر ، یعنی معنای اول و سوم کدام یک مقصود است ؟ حکمای صدرایی هرگاه خواسته اند معنای ماهیت را در این بحث تعیین کنند ، ماهیت را به « ما یقال فی جواب ما هو » معنا کرده اند امّا به نظر می آید که مراد ملاّ صدرا از ماهیت در مباحثی که در باب اصالت وجود آورد ، معنای سوم _ هر موجودی غیر وجود _ بوده است .(2)

مقدّمه ششم : بحث در مصادیق است نه مفاهیم

در بحث اصالت وجود یا ماهیت ، مراد از ماهیّات مفهومِ آنها نیست ، یعنی بحث بر سرِ این نیست که آیا مفاهیمی مانند « انسان » یا « واجب » یا « علّت » یا « چوب » و مانند