تاملی در نظریه اصالت وجود و وحدت وجود صفحه 127

توضیح : ذات حق تعالی دارای حدّ نمی باشد یعنی قابل تقدیر و اندازه نیست پس و قلّت و کثرت از او منتفی است و هر کسی که خداوند متعال را با حدّ توصیف کند او را از مقوله مقادیر و اشیاء قابل شمارش و تعدّد پنداشته و در ردیف ممکنات قرار داده و قهرا حادث و مسبوق به عدم تلقّی کرده زیرا هر محدودی نیازمند به حادّ ( حدّ زننده ) می باشد .

نتیجه آنکه ممکنات محدود به حدودند ولی خالق تعالی منزّه از این امور است پس تباین تام بین او و مخلوقاتش امری ضروریست .

نا گفته نماند که فلاسفه نیز حق تعالی را « لاحدّ » توصیف می نمایند امّا مرادشان از آن نامتناهی بودن اوست یعنی یک شی ء بی انتهاء و طولانی که هر چه در آن پیش روید پایانی ندارد .

این تفسیر مستلزم آن است که حق تعالی از امور مقداری شمرده شود و تفاوتش با اشیاء ممکنه در این باشد که برای خداوند متعال انتهائی متصور نیست ولی برای ممکنات پایانی متصور هست .

بنابراین فرق بین عدم حدّ در روایات و نا متناهی در فلسفه این است که در روایات حق تعالی را از مخلوقات تخصّصا خارج می نماید زیرا که مخلوقات دارای حدّند یعنی از امور کمّی و مقداری هستند ولی خداوند متعال منزّه از این احکام است .

ولی نا متناهی در فلسفه به معنای بی نهایت و بدون پایان که توصیف حق تعالی به این وصف مستلزم این است که خداوند متعال از امور مقداری قرار بگیرد و در نهایت فرقش با سایر اشیاء مقداری در این است آنها انتهاء و مرزی برایشان متصور است ولی حق تعالی نهایتی برایش فرض نمی شود پس تخصیصا از اشیاء ممکنه خارج است .

از نظر فلاسفه نامتناهی(1) از مقوله کمیات و مقادیر می باشد « النهایه واللانهایه من الأعراض الذاتیه التی تلحق الکم لذاته » .(2)