تاملی در نظریه اصالت وجود و وحدت وجود صفحه 141

اقوال درباره وحدت و کثرت هستی

حاصل ابحاث در دو بخش گذشته این شد : 1 _ نظریه اصالت وجود ، تنها با کشف و شهود قابل وصول است زیرا که حقیقت عینی وجود ، قابل تصوّر و بیان نیست و قهرا اقامه برهان نیز برای آن ممتنع است(1) که توضیح این امر گذشت .

2 _ قاعدۀ تباین بین خالق تعالی و مخلوق ، نفیِ هر گونه اشتراک و وحدتِ عینی بین واجب و ممکن می نماید .

مطلبی که در این مقام می بایست مورد توجّه قرار گیرد این است که ابتداء اصالت وجود که مبنا و بستر نظریه وحدت وجود است . باید اثبات گردد تا در مرحله بعد نظریه وحدت وجود سامان یابد ولی مشاهده کردیم که تفاسیری که قائلین اصالت وجود از این نظریه ارائه دادند دارای مناقشه بود و تصویر معقولی که بتواند مبنای وحدت وجود قرار بگیرد عرضه نشد .

بنابراین هنگامی که مبنا _ اصالت وجود ثبوتا و عقلاً دارای اشکال بود چگونه می توان قائل به بناء _ وحدت وجود _ شد .

ولذا هنگامی که مبنا _ اصالت وجود _ قابل التزام نیست دیگر نوبت به بحث از بناء