تاملی در نظریه اصالت وجود و وحدت وجود صفحه 143

وجودی به تمام ذات یک حقیقتی است مغایر با هرحقیقت دیگر ، هر ذرّه ای در عالم وجودی دارد که با تمام ذات مغایر است با وجودی که ذرّه دیگر دارد هیچ سنخیتی میان وجودی و وجودی نیست ...

گفته می شود که مشائین قائل به کثرت وجود هستند ، کثرتی که میان هر وجودی با وجود دیگر کوچکترین سنخیتی وجود ندارد حاجی هم می گوید « وعند مشائیه حقائق تباینت » .(1)

بیان نظریۀ تشکیک در وجود

اشاره

3 _ « قول سوم قولی است که ملاّ صدرا به حکماء ایران باستان نسبت داده است و خود وی نیز آن را پذیرفته و در صدد تبیین و اثبات آن بر آمده و به عنوان وحدت در عین کثرت معروف شده است .

و حاصلش این است که : حقائق عینی وجود هم وحدت و اشتراکی با یکدیگر دارند و هم اختلاف و تمایزی ولی ما به الاشتراک و ما به الامتیاز آنها به گونه ای نیست

که موجب ترکیب در ذات وجود عینی شود و یا آن را قابل تحلیل به معنای جنسی و فصلی نماید بلکه بازگشت ما به الامتیاز آنها به ضعف و شدت است چنانکه اختلاف نور شدید با نور ضعیف به ضعف و شدت آنهاست ولی نه بدین معنا که شدت در نور شدید چیزی جز نور و یا ضعف در نور ضعیف چیزی غیر از نور باشد بلکه نور شدید چیزی غیر از نور نیست و نور ضعیف هم چیزی غیر از نور نیست و در عین حال از نظر مرتبه شدت و ضعف با یکدیگر اختلاف دارند ، امّا اختلافی که به بساطت حقیقت نور که مشترک بین آنها است آسیبی نمی رساند .

و به دیگر سخن وجودات عینی دارای اختلاف تشکیکی هستند و ما به الامتیاز آنها به ما به الاشتراکشان باز می گردد .