تاملی در نظریه اصالت وجود و وحدت وجود صفحه 169

بر امکان شی ء وقوع آن می باشد و هرگاه در خارج وقوع آن را مشاهده می نمائیم گفتار مخالف آن برهان نیست . در حقیقت شبهه ای است که صورت برهان را دارا می باشد .

اگر اندک تأمّلی در خصوصیات خالق تعالی و مخلوق نمائیم مباینت بین آن دو را بهتر تصدیق خواهیم کرد و نحوه آیویت مخلوقات را روشن تر درک خواهیم نمود .

حق تعالی حقیقتی قائم بالذات ، غنی بالذات ، قدیم و ازلی ، مجرّد ، ابدی و بدون ترکیب و صفاتش عین ذات می باشد ولی مخلوقات فقیر و محتاج ، حادث ، مادّی ، فانی ، و مرکّب و صفاتشان زائد بر ذات می باشد واضح است که بین این دو حقیقت مسانخت و مناسبتی نیست پس باید گفت آیات اللّه مثبت او می باشند و نیز مثبتِ خصوصیات متفرّده حق تعالی می باشند و هیچ دلالتی بر مسانخت و مناسبت ندارند ، تنها دلالت می کنند که آنان خالقی غیر مشابه در ذات و صفات را دارا می باشند زیرا مناسبت و مشابهت بین خالق و مخلوق خلف وجوب و خالقیتِ اوست و شائبه فقر و امکان را در او جاری می کند .

عن أمیرالمؤمنین علیه السلام بتشعیره المشاعر عرف أن لا مشعر له وبتجهیره الجواهر عرف أن لا جوهر له . وبمضادّته بین الأشیاء عرف أن لا ضدّ له وبمقارنته بین الأشیاء عرف أن

لاقرین له .(1)

عنه علیه السلام ... مستشهد بحدوث الأشیاء علی ازلیته وبما وسمها به من العجز علی قدرته وبما اضطرّها إلیه من الفناء علی دوامه .(2)

دلیل ششم و جواب

سبزواری می گوید :

« انّ وجود العلّه حدّ تام لوجود المعلول ، و وجود المعلول حدّ ناقص